نتائج تلاش

حاکمِ ماوراءالنہر عبیدالله خان اُزبک شیبانی کی ایک رباعی: (رباعی) یا رب تو دهی صلاح اوباشان را توفیق به لطفِ خویش عیاشان را مانندهٔ قومِ عاد گردانی پاک از رویِ زمین قومِ قزلباشان را (عبیدالله خان اُزبک) یا رب! تم اوباشوں کو صلاح، اور عیاشوں کو اپنے لطف سے توفیق عطا کرنا۔۔۔ [یا رب!] رُوئے زمین سے...

حاکمِ ماوراءالنہر عبیدالله خان اُزبک شیبانی کی ایک رباعی: (رباعی) تا کَی ببینم رویِ اوباشان را تا کَی شنوم عیشِ عیاشان را بدتر ز قیزیلباش نباشد قومی معدوم کند خدا قزلباشان را (عبیدالله خان اُزبک) میں کب تک اوباشوں کا چہرہ دیکھوں؟ میں کب تک عیاشوں کا عیش سُنوں؟ قِزِلباش سے بدتر کوئی قوم نہیں ہے؛...

حاکمِ ماوراءالنہر عبیدالله خان اُزبک شیبانی کی ایک رباعی: (رباعی) خصمِ تو ز غصّه جاودان سوخته باد از سوزِ درونِ خود نهان سوخته باد هر رافضی که قصدِ دینِ تو کند از آتشِ حربِ سُنّیان سوخته باد (عبیدالله خان اُزبک) تمہارا دشمن غم سے ہمیشہ جلا رہے؛ اپنے سوزِ دروں سے مخفیاً جلا رہے؛ جو رافضی بھی...

ماوراءالنہر میں 'نہر' سے دریائے آمو (جیحون) مراد ہے جو افغانستان اور تاجکستان کی سرحد پر بہتا ہے۔ مسلم جغرافیہ میں اِس دریا کے اُس طرف کی سرزمین کو 'ماوراءالنہر' کا نام دیا گیا تھا۔ موجودہ تاجکستان اور ازبکستان اُس خطّے میں واقع ہیں، اور سمرقند و بخارا وہاں کے سیاسی، دینی، ادبی و ثقافتی مراکز...

آدِینه اگرچہ فارسی میں روزِ جمعہ کو معمولاً جمعہ ہی کہتے ہیں، لیکن فارسی زبان میں اِس روز کے لیے ایک فارسی لفظ 'آدینہ' بھی موجود ہے۔ اِس لفظ کے بارے میں احمد کسروی کے ایک مضمون 'روزهای هفته' میں یہ چیز خواننے (پڑھنے) کو ملی ہے: "دربارهٔ روز جمعه و اینکه آن را در فارسی <آدینه> می‌خوانند، در فرهنگ...

حاکمِ ماوراءالنہر عبیدالله خان اُزبک شیبانی کی ایک رباعی: (رباعی) تا گشت به من لطفِ خدا یار ای دل شد قومِ قزلباش نگون‌سار ای دل از لطفِ خدا امیدوارم که شود شه‌زادهٔ آن قوم گرفتار ای دل (عبیدالله خان اُزبک) اے دل! جب سے خدا کا لطف میرا یار ہوا، قومِ قزلباش نگوں سار ہو گئی؛ اے دل! خدا کے لطف سے...

دلا زهدِ ریایی هیچ کس را خوش ‌نمی‌آید شعارِ خود مکن بهرِ خدا این وضعِ ناخوش را (محمد فضولی بغدادی) اے دل! زُہدِ ریائی کسی شخص کو پسند نہیں آتا؛ خدا کے لیے، اِس وضعِ ناپسند کو اپنا شِعار مت بناؤ۔

"شاه اسماعیل پس از فتح هر ولایت غنایم و اسیران و زمین‌های آنجا را میان سرداران قزلباش تقسیم می‌کرد، بدین ترتیب در سراسر ایران طوایف ترک‌نژاد و ترک‌زبان بر ایرانیان اصیل پارسی‌گوی فرمان‌روا شدند تا جایی که در دوران صفویه مملکت ایران را قزلباش می‌گفتند. " ماخذ "شاہ اسماعیل [صفوی] ہر ولایت کی فتح...

حاکمِ ماوراءالنہر عبیدالله خان اُزبک شیبانی کی ایک رباعی: (رباعی) اهلِ بدعت که دشمنِ دینِ خداست مردودِ پیمبر است و اصحابِ هُداست هر کس که کُشد رافضیان را به خدا می‌دان به یقین که او دل و دیدهٔ ماست (عبیدالله خان اُزبک) اہل بدعت کہ جو دینِ خدا کا دشمن ہے، وہ پیمبر (ص) اور اصحابِ ہُدا (رض) کی جانب...

حاکمِ ماوراءالنہر عبیدالله خان اُزبک شیبانی کی ایک رباعی: (رباعی) ای رافضیان هلاک خواهم کردن ناپاکانید پاک خواهم کردن با پُشتهٔ خاک پُشت تا چند نهید چون پُشتهٔ خاک خاک خواهم کردن (عبیدالله خان اُزبک) اے رافضیو! میں تمہیں ہلاک کر دوں گا؛ تم سب ناپاک ہو، پاک کر دوں گا (یعنی محو کر دوں گا)؛ پُشتۂ...

متن: ای که یادت از همه پیر و جوان دل می‌رباید می‌رباید به هوایِ کویِ تو هر لحظه دل پر می‌گشاید به هوایت هم امیدِ قلبی، هم پناهِ جانی نورِ مطلقِ زمین و آسمانی جلوهٔ زیبایی‌هایِ بی‌کرانی تو شدی دنیایِ من، رؤیایِ من، ای جانِ جانان جانِ جانان رود از چشمانِ من اشکم به یادت همچو باران جانِ جانان با تو...

آن خُروسی که تو را دعوت کند سویِ خدا او به صورت مُرغ باشد در حقیقت انگلوس (مولانا جلال‌الدین رومی) جو مرغا تمہیں خدا کی جانب دعوت دیتا ہے وہ صورتاً تو پرندہ ہے [لیکن] در حقیقت وہ فرشتہ ہے۔ × اِس بیت میں مولانا رومی نے یونانی لفظ 'انگلوس' استعمال کیا ہے، جس کا معنی 'فرشتہ' ہے۔

حاکمِ ماوراءالنہر عبیدالله خان اُزبک شیبانی کی ایک رباعی: (رباعی) گر رافضیان را کُشم ای دوست رواست آن کُشتنِ من موافقِ حکمِ خداست هر کس که ز ما دوست شود با ایشان او را مشمر دوست که او دشمنِ ماست (عبیدالله خان اُزبک) اے دوست! اگر میں رافضیوں کو قتل کروں تو روا ہے؛ میرا وہ قتل کرنا حکمِ خدا کے...

میں فی الحال اِس کا جواب نہیں دے سکتا، کیونکہ مجھے اس کے بارے میں علم نہیں ہے۔ ویسے بھی عروضی اصول و قواعد سے متعلق میری معلومات ابتدائی ہی ہیں۔ :)

میں نے بھی اِس شعر کو یوں ہی سنا ہے اور سبب یہ ہے کہ علّامہ اقبال نے اِسی شکل میں یہ شعر مقتبس کیا تھا، لیکن ریحان بھائی نے یہاں گنجوری نسخے، اور اکبر بهداروند و پرویز عباسی داکانی کی تصحیح سے ایران میں شائع ہونے والے کلیاتِ بیدل کے نسخے کا متن ارسال کیا ہے۔ فرق صرف یہ ہے کہ مذکورہ نسخوں میں...

ایرانی آذربائجان کے شہر خامنہ میں متولّد ہونے والے اور جمہوریۂ آذربائجان کے شہر باکو میں ۱۹۹۴ء میں وفات پانے والے شرق شناس، مترجم اور ادیب 'محمد مبارز علی‌زاده' نے اِس فارسی غزل کا ترکی زبان میں ترجمہ یوں کیا تھا: ترکِ دنیالېق نه‌دیر، تقویٰ نه‌دیر؟ - بیز بیلمه‌ریک عشق‌دن باشقا نه وار...

رسمِ زهد و شیوهٔ تقویٰ نمی‌دانیم ما عشق می‌دانیم و بس این‌ها نمی‌دانیم ما نیست ما را در جهان با هیچ کاری احتیاج هیچ کاری غیرِ استغنا نمی‌دانیم ما ما نمی‌گوییم کاری نیست غیر از عاشقی هست صد کاری دگر امّا نمی‌دانیم ما شیوهٔ تقلید و رسمِ اعتبار از ما مجو کار و بارِ مردمِ دنیا نمی‌دانیم ما هر چه غیر...

شیوهٔ تقلید و رسمِ اعتبار از ما مجو کار و بارِ مردمِ دنیا نمی‌دانیم ما (محمد فضولی بغدادی) ہم سے شیوۂ تقلید اور رسمِ عبرت کی تلاش مت کرو؛ ہم مردُمِ دنیا کے کار و بار نہیں جانتے۔ × فرہنگوں میں 'اعتبار' کا معنی 'قدر و منزلت و آبرو' بھی درج ہے، اور 'عبرت حاصل کرنا' بھی۔ میں نے مصرعے میں اِس لفظ کے...

نیست ما را در جهان با هیچ کاری احتیاج هیچ کاری غیرِ استغنا نمی‌دانیم ما (محمد فضولی بغدادی) ہمیں دنیا میں کسی بھی کام کی حاجت نہیں ہے؛ ہم بے نیازی کے سوا کوئی کام نہیں جانتے۔

رسمِ زهد و شیوهٔ تقویٰ نمی‌دانیم ما عشق می‌دانیم و بس این‌ها نمی‌دانیم ما (محمد فضولی بغدادی) رسمِ زُہد و شیوهٔ تقویٰ ہم نہیں جانتے۔۔۔۔ ہم عشق جانتے ہیں اور بس، یہ چیزیں ہم نہیں جانتے۔