نتائج تلاش

'عِزّت' تخلُّص عُثمانی شاعر اپنی ایک بیت میں عُثمانی-صفوی جنگ کی جانب اشارہ کرتے ہوئے کہتے ہیں: سلِّ سیف ائتدۆکده اعدایا غُزاتُ‌المُسلمین گئچدیلر شمشیردن جُمله قېزېل‌باش عسکری (عِزّت) جب مسلمان غازیوں نے دشمنوں کی جانب تیغیں نِکالیں تو کُل سِپاہِ قِزِلباش نے [اپنی] شمشیریں تَرک کر دی۔ Sell-i...

کسیلدی طاقتیم ای دل‌برِ نامهربان سن‌سیز اۆزۆلدۆ رِشتهٔ صبرېم هم ای آرامِ جان سن‌سیز ایشیم آه و فغان‌دېر آشکارا و نهان سن‌سیز فراقېن‌دا گؤزۆم‌دن چشمه‌لر اۏلدو روان سن‌سیز اڲیلدی قامتیم ای سرْو‌قد اۏلدو کمان سن‌سیز (وِصالی) اے دلبرِ نامہرباں! تمہارے بغیر میری طاقت مُنقطِع ہو گئی۔۔۔ اے آرامِ جاں...

بیر بیر ورق مطالعه قیلدی گدا بارین دېوانِ کۉرک ایچینده سېنی تاپتی انتخاب (مولانا گدایی) 'گدا' نے کُل [دیوان کے] ایک ایک ورق کا مطالعہ کیا۔۔۔ دیوانِ زیبائی کے اندر اُس نے تم کو اِنتخاب پایا (یعنی دیوانِ زیبائی میں سے اُس نے تم کو مُنتخَب کیا)۔ Bir-bir varaq mutolaa qildi Gado borin, Devoni ko'rk...

اجل تفقُّدِ حالم نمی‌کند ورنه هزار بار از این زندگی به جان شده‌ام (شمس‌الدین شاهین) اجل میرا حال احوال نہیں پوچھتی، ورنہ میں تو ہزار بار اِس زندگی سے بیزار ہو چکا ہوں۔

شکسته‌خاطر و رنجور و ناتوان شده‌ام بِیا بِبین که دلت هر چه خواست آن شده‌ام (شمس‌الدین شاهین) میں شِکستہ خاطِر و رنجُور و ناتواں ہو گیا ہوں۔۔۔ آؤ دیکھو کہ تمہارے دل نے جو کچھ بھی چاہا تھا میں وہ ہو گیا ہوں۔ × شاعر کا تعلق ماوراءالنہر سے تھا۔

بالشویکوں کے دستوں (ہاتھوں) سُقوطِ بُخارا کے موقع پر کہی گئی نظم سے ایک بند: از فتنهٔ زمانه عجب دار و گیر شد خَلقی به دستِ دشمنِ دین دست‌گیر شد دل‌ها نشانهٔ پرِ پیکانِ تیر شد از ظُلمِ روس پرده‌نشینان اسیر شد وا حسرتا که مُلکِ بُخارا خراب شد دین شد ذلیل و دشمنِ دین کام‌یاب شد (عارف چاه‌آبی) زمانے...

خم قاشېنا بو خسته گؤنۆل ائیلر اشاره جائز‌دی قېلا رمز ایله بیمار نمازې (راجی تبریزی) [میرا] یہ خستہ [و بیمار] دل تمہارے ابروئے خَم کی طرف اشارہ کرتا ہے۔۔۔ [اگر] بیمار اشارے کے ساتھ نماز ادا کرے تو جائز ہے۔ Ham kaşına bu hasta gönül eyler işâre Câ’izdi kıla remz ile bîmâr namâzı

سایهٔ سروِ قدیندن راجی محروم اۏلموشام وار یئری عرشه اوجالسا ناله و افغانېمېز (راجی تبریزی) اے راجی! میں [یار] کے سرْوِ قد کے سائے سے محروم ہو گیا ہوں۔۔۔ اگر ہمارا نالہ و فغاں عرش تک بلند ہو جائے تو بجا ہے۔ Sâye-i serv-i kadinden Râcî mahrûm olmuşam Var yeri ‛arşa ucalsa nâle vü efgânımız

"سیہ چشمانِ کشمیری و تُرکانِ سمرقندی"۔۔۔

ماوراءالنہری فارسی میں شخصِ نادار و فقیر کے لیے تُرکی الاصل لفظ 'قشّاق' بھی استعمال ہوتا ہے، اگرچہ فی زمانِنا اِس لفظ کا استعمال وہاں کی ادبی زبان سے زیادہ گُفتاری زبانچوں میں ہوتا ہے۔

چنگلِ شاه‌باز اگرچه صید ائدر تیهو‌لارې دِل قوشون صید ائتمڲه چشمِ غزالین اؤزگه‌دیر (راجی تبریزی) شہباز کا چَنگُل اگرچہ تِیہوؤں کو شکار کرتا ہے [لیکن] پرندۂ دل کو شکار کرنے کے لیے تمہاری چشمِ غزال [ایک چیزِ] دیگر ہے۔ × تِیہُو = ایک پرندے کا نام Çengel-i şah-bâz eğerçi sayd eder tîhûları Dil kuşun...

سرو و طوبیٰ‌دا اگرچه وار رعنالېق ولی صحنِ باغِ حُسن‌ده بو نونِهالین اؤزگه‌دیر (راجی تبریزی) سرْو و طوبیٰ میں اگرچہ رعنائی موجود ہے، لیکن صحنِ باغِ حُسن میں یہ تمہارا نونِہال [ایک چیزِ] دیگر ہے۔ Serv ü Tûbâ’da eğerçi var ra‛nâlık velî Sahn-ı bâg-ı hüsnde bu nev-nihâlin özgedir

دیوانه‌لیڲه عشق‌ده هر کیم بلَد اۏلدو زنجیر سالېب بۏینونا صاحب‌خِرد اۏلدو (راجی تبریزی) جو بھی شخص عشق میں دیوانگی سے آشنا ہوا، وہ اپنی گردن میں زنجیر ڈال کر صاحبِ عقل ہو گیا۔ Dîvâneliğe ‛aşkda her kim beled oldu Zencîr salıb boynuna sâhib-hıred oldu

یارا رمز ایله هامې دردیمی بیلدیردیم من کشفِ راز ائتمڲه هرچند زبانېم یۏخ ایدی (راجی تبریزی) میں نے یار کو اِشارے کے ساتھ اپنے تمام دردوں سے آگاہ کر دیا۔۔۔ اگرچہ کشْفِ راز کرنے کے لیے میرے پاس زبان نہیں تھی۔ Yâra remz ile hamı derdimi bildirdim men Keşf-i râz etmeğe her çend zebânım yoh idi

بندهٔ سلطانِ عشق اۏل شاهِ مردان‌لېق بودور اژدرِ نفْسی هلاک ایت شیرِ یزدان‌لېق بودور (بورسالې محمد شُهُودی) سُلطانِ عشق کے بندے بنو، شاہِ مردانی یہ ہے۔۔۔ نفْس کے اژدہے کو ہلاک کر دو، شیرِ یزدانی یہ ہے۔ Bende-i sultân-ı 'ışk ol Şâh-ı Merdânlık budur Ejder-i nefsi helâk it Şîr-i Yezdânlık budur

گذشتہ صدیوں میں ماوراءالنہر کے افراد، خواہ تُوران میں ہوں، یا خواہ ہند میں مہاجر ہوں، اپنے سُنّی تعصُّب اور سخت گیری کے لیے مشہور تھے۔ دورِ مُغلیہ کا ذکر کرتے ہوئے صدرالدین عینی لکھتے ہیں: "در وقتِ این نزاع‌ها آسیای‌میانَگی‌ها، که رهبرِ حکومت (تیموریان) را از خودشان دانسته و خود را از دیگر...

"بعد از وفاتِ بابُر (۹۳۷ هجری - ۱۵۳۱ میلادی) پسرِ بزرگِ او همایون-پادشاه بر تخت نشسته باشد هم، به سببِ اختلافِ برادرانش شیرخانِ افغان در هندوستان غلبه کرده، او مجبور شد، که به ایران گُریزد. او در ایران از شاه طهماسبِ صفوی مدد گرفته دوباره آمده اوّل قندهار و کابُل را گرفته، بعد از جنگ و جدالِ...

نان ایچۆن مدح ائیله‌مه نادانې نادان‌لېق بودور خیبرِ نفْسۆڭ هلاک ایت شاهِ مردان‌لېق بودور (سیف‌الدین ابن شیخ نظام‌الدین 'سیفی') نان کی خاطر [کسی] نادان کی مدح مت کرو۔۔۔ نادانی یہ ہے۔ اپنے نفْس کے خیبر کو ہلاک کر دو۔۔۔ شاہِ مردانی یہ ہے۔ Nân içün medh eyleme nâ-dânı nâ-dânlık budur Hayber-i...

(مصرع) خۏر باقما بیر قارېنجایا سُلیمان‌لېق بودور (قونیالې صفایی احمد چلَبی) ایک چیونٹی کو [بھی] پست و ذلیل مت دیکھو۔۔۔ سُلیمانی یہ ہے۔ Ḫor baḳma bir ḳarıncaya Süleymanlıḳ budur

هر نه گلسه آز و چۏق خوانِ قدردن ماحضر دیمه بو زهر اۏل شَکر آدابِ مهمان‌لېق بودور (لاادری) قضا و قدَر کے دسترخوان سے جو بھی کم یا زیادہ خوراک آئے، [اُس پر] یہ مت کہو کہ "یہ زہر ہے، وہ شَکَر ہے"۔۔۔ آدابِ مہمانی یہ ہے۔ Her ne gelse az u çok hân-ı kaderden mâ-hazar Dime bu zehr ol şeker âdâb-ı...