نتائج تلاش

جی، لفظ بہ لفظ ترجمہ تو یہی ہے، لیکن یہ ذہن میں رہنا چاہیے کہ یہاں 'میان' کمر کے معنی میں استعمال ہوا ہے۔ 'دیر زی' میں 'زی' مصدرِ 'زیستن' کا صیغۂ امر ہے یعنی 'دیر [تک] جیو'۔۔۔ 'میر زی تو شادمان آید همی' میں استعمال ہونے والا 'زی' ایک متروک لفظ ہے جس کا مفہوم 'جانب، طرف؛ نزدیک' ہے۔ اِس مصرعے کا...

زی تو = تمہاری جانب، تمہارے نزدیک یہ لفظ متروک ہو چکا ہے۔ معنی زی | لغت‌نامه دهخدا

بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی ریگ آموی و درشتی راه او زیر پایم پرنیان آید همی آب جیحون از نشاط روی دوست خِنگ ما را تا میان آید همی ای بخارا شاد باش و دیر زی میر زی تو شادمان آید همی میر ماه است و بخارا آسمان ماه سوی آسمان آید همی میر سرو است و بخارا آسمان سرو سوی بوستان آید همی...

بوی جوی مولیان آید همی یاد یار مهربان آید همی ریگ آموی و درشتی راه او زیر پایم پرنیان آید همی آب جیحون از نشاط روی دوست خِنگ ما را تا میان آید همی ای بخارا شاد باش و دیر زی میر زی تو شادمان آید همی میر ماه است و بخارا آسمان ماه سوی آسمان آید همی میر سرو است و بخارا آسمان سرو سوی بوستان آید همی...

"شمعِ اردو از چراغِ فارسی روشن شده" "اگرچه ۶۰ درصد واژگان زبان اردو از فارسی گرفته شده و 'شمع اردو از چراغ فارسی روشن شده' (این مصراعی از یکی اشعار او است) اما متاسفانه زبان فارسی امروز در پاکستان مثل گذشته جایگاه خوبی ندارد و مهجور مانده است. با وجود اینکه سرود ملی پاکستان تمام و کمال به زبان...

"ہجرتِ نبوی کی دوسری صدی (تقریباً ۱۳۸ھ) میں ایک ایرانی ابوبِشر عَمرو بن عثمان بن قنبر پیدا ہوا اور ۱۸۰ ہجری میں کوئی بیالیس برس کے سن میں شیراز میں مرا اور وہیں دفن ہوا، ماں باپ نے پیار سے سِیبَوَیہ کہہ کر پکارا، اُسی لقب سے دنیا میں شہرت پائی، اُس کی تصنیف 'الکتاب' عربی نحو پر سب سے پہلی کتاب...

قاصد رسید و نامه رسید و خبر رسید در حیرتم که جان به کدامین کنم نثار (نامعلوم) قاصد پہنچا، نامہ پہنچا اور خبر پہنچی۔۔۔ میں حیران ہوں کہ جان کس پر نثار کروں؟ × لغت نامۂ دہخدا میں اِس شعر کی یہ شکل درج ہے: نامه رسید و مژده رسید و خبر رسید در حیرتم که جان به کدامین فدا کنم نامہ پہنچا، مُژدہ پہنچا...

روزِ عمر است به شام آمده و من چو شفق غرقِ خونم که شبِ غم به سحر می‌نرسد (خاقانی شروانی) [میری] عمر کے روز کی شام ہو گئی ہے، اور میں شفق کی مانند خون میں غرق ہوں کہ [میری] شبِ غم کی سحر نہیں ہوتی۔

ملامت‌گویِ عاشق را چه گوید مردُمِ دانا که حالِ غرقه در دریا نداند خُفته بر ساحل (سعدی شیرازی) عاشق کے ملامت گو کو دانا انسان کیا کہے؟ کہ دریا میں غرق [شخص] کا حال ساحل پر سویا ہوا [شخص] نہیں جانتا۔

"در دوران شوروی مجال سخن بسی تنگ بود و هر کس هم جرأت نمی‌کرد که در مورد شخصیت و آثار شعرای صوفی و عرفای نکته‌سنج سخنی بگوید، یا چیزی بنویسد. ولی به رغم همهٔ فشارها و تعقیب‌های عقیدتی، مردم ادب‌دوست و پرفرهنگ ما توانستند نام و آثار آنان را از خطر نیستی و نابودی نگاه دارند." (انوری سلیمان، نگاهی...

حاجی، به طوافِ حرمِ محترمِ دل زادی به بغل از جگرِ ریش، برون آ (حاجی حُسین کنگُورتی) اے حاجی! دل کے حرمِ محترم کے طواف کے لیے بغل میں [اپنے] زخمی جگر پر مشتمل زادِ سفر کو تھامے بیرون آ جاؤ۔

این عجب بر کُلبهٔ غم‌منصبان گر نگذری پرتوِ مِهر است یکسان بر همه اشیا، بیا (حاجی حُسین کنگُورتی) اگر تم غم منصبوں کے کُلبے پر نہ گذرو تو یہ تعجب کی بات ہے؛ خورشید کا پرتَو تمام چیزوں پر یکساں ہوتا ہے، آ جاؤ۔ × غم منصب = وہ شخص جس کا منصب غم ہو × کُلبہ = جھونپڑی

زین معمّا دل به خون افتاد و معنی وا نشد کز چه رو این گوشهٔ ویرانه شد زندانِ ما (حاجی حُسین کنگُورتی) اِس معمّا سے دل خون ہو گیا لیکن معنی روشن نہ ہوا کہ [آخر] کس لیے یہ گوشۂ ویرانہ ہمارا زندان ہوا ہے؟

عاشقان جامِ فرح آن گه کَشند که به دستِ خویش خوبانْشان کُشند (مولانا جلال‌الدین رومی) "عاشقان زمانی جامِ شادمانی سر می‌کَشند، که معشوقانِ آنان ایشان را به دستِ خود بکُشند. یعنی آنان را از هستیِ موهوم برهانند." ترجمہ: "عاشقاں اُس وقت جامِ شادمانی نوش کرتے ہیں کہ جب اُن کے معشوقاں اُن کو اپنے دست...

به هر مجلس که بنشینی تویی در چشم من زیرا که چون تو مجلس‌آرایی نمی‌بینم، نمی‌بینم (خاقانی شروانی) تم جس مجلس میں بھی بیٹھو، میری چشم میں تم ہوتے ہو؛ کیونکہ مجھے تم جیسا کوئی مجلس آرا نظر نہیں آتا، نظر نہیں آتا۔

(رباعی) خاموش نشین و گفت و گو را بگذار کز راهِ سخن به دل درآیند اغیار دل خانهٔ حق است نگاهش می‌دار تا غیرِ خدا در او نباشد دیّار (شیخ ابوالوفا خوارَزمی) خاموش بیٹھو اور گفتگو کو ترک کر دو، کہ سخن کی راہ سے دل میں اغیار در آتے ہیں؛ دل خانۂ حق تعالیٰ ہے، اُس کی حفاظت کرتے رہو؛ تاکہ اُس میں خدا کے...

(رباعی) درخوردِ ثنایِ تو ندارم دهنی لایق به کمالِ تو ندارم سخنی بی اذنِ تو ای مُنزّه از نام و نشان چون یاد کند همچو تویی را چو منی (شیخ ابوالوفا خوارَزمی) میرے پاس کوئی ایسا دہن نہیں ہے جو تیری ثنا کے شایاں ہو؛ میرے پاس کوئی ایسا سخن نہیں ہے جو تیرے کمال کے لائق ہو؛ اے نام و نشاں سے پاک [ذاتِ...

یوسفِ حُسنِ رُخت گر مجلس‌آرایی کند مجمعِ آشفتگان عشقِ زلیخایی کند (ملّا وجهی) اگر تمہارے چہرے کے حُسن کا یوسف مجلس آرائی کرے تو [تمہارے] آشفتگاں کا مجمع زلیخائی عشق کرنے لگے۔ شرح: محبوب کے چہرے کے حسُن کو حضرت یوسف سے تشبیہ دے کر یہ کہا گیا ہے کہ اگر وہ کسی مجلس میں جلوہ نما ہو کر مجلس کی آرائش...

مرا در سر است این که در پات میرم گدا بین که دارد تمنایِ شاهی (کمال خُجندی) میرے سر میں یہ ہے کہ میں تمہارے پیروں میں جان دے دوں؛ گدا کو دیکھو کہ اُسے شاہی کی تمنا ہے۔

(رباعی) از عمر چو خواهی که شوی برخوردار زنهار فرایض و سُنَن را مگذار با خلقِ خداوند گَرت افتد کار کس را مکن ای یار به ناحق آزار (شیخ ابوالوفا خوارَزمی) اگر تم زندگی سے بہرہ مند ہونا چاہو تو خبردار فریضوں اور سنتوں کو مت چھوڑنا؛ [اور] اگر خلقِ خدا کے ساتھ تمہیں کام پڑ جائے تو اے یار کسی کو ناحق...