نتائج تلاش

همچو غُنچه دل‌تنگم ساقیا مُدارا کُن جُرعه‌ای به کامم ریز غُنچهٔ دِلم وا کُن (سیّدایِ کرُوخی هِرَوی) میں غُنچے کی طرح دل تنگ ہوں۔۔۔ اے ساقی، لُطف و مہربانی کرو۔۔۔ میرے دہن میں ایک جُرعۂ [شراب] اُنڈیلو، [اور] میرے غُنچۂ دل کو وا کر دو۔ × جُرعہ = گھونٹ

کامْیار (مردانہ) = جو شخص اپنی آرزو تک پہنچ گیا ہو، کامیاب، مُرادمند، بختیار، کامروا وغیرہ

(دوبیتی) مرا تا دیده بر رُویِ تو باز است تنم چون شمع در سوز و گداز است قدت کوتاه همچون عُمرِ ‎مفتون ولی زُلفت چو اُمّیدم دراز است (مفتون بُردِخونی) جب تک میری چشم تمہارے چہرے کی جانب کُھلی ہوئی ہے، میرا تن شمع کی طرح سوز و گُداز میں ہے۔۔۔ تمہارا قد 'مفتون' کی عُمر کی طرح کوتاہ ہے، لیکن تمہاری...

فارسی کی سِتائش میں کہی گئی ایک نظم میں غلام‌علی رعدی آذرَخشی اِس حقیقت کا اعتراف کرتے ہیں، کہ زبانِ فارسیِ دری حالیہ ایران میں خُراسان سے آئی تھی: از خُراسان این زبان شد چیره بر ایران‌زمین یافت در سرتاسرِ کشور رواج و انتشار (غلام‌علی رعدی آذرَخشی) یہ زبان خُراسان سے سرزمینِ ایران پر غالب ہوئی،...

سلطان محمود غزنوی کی مدح میں فرُّخی سیستانی کہتے ہیں: نامِ تو نامِ همه شاهان بِسْتُرد و بِبُرد شاهنامه پس از این هیچ ندارد مقدار (فرُّخی سیستانی) تمہارے نام نے تمام شاہوں کے نام کو محو اور زائل کر دیا ہے۔۔۔ [اب] اِس کے بعد سے شاہنامہ کی کوئی قدر و قیمت نہیں ہے۔

«تا هی بینم‌/می‌بینم» ویا «ھر گاه/وقتی که هی می‌بینم» داها یاخشې و دقیق اۏلار مې؟ سنین فیکرینجه «گؤردۆکجه‌»نین داها دقیق فارسجاسې نه اۏلار؟

(مصرع) ای زبانِ پارسی جاوید مان در روزگار (غلام‌علی رعدی آذرَخشی) اے زبانِ فارسی! زمانے میں ہمیشہ جاوداں رہو! (مصرع) این زبانِ پارسی گنجینهٔ فرهنگِ ماست (غلام‌علی رعدی آذرَخشی) یہ زبانِ فارسی ہماری ثقافت کا گنجینہ ہے۔

شهریارا تا بُوَد از آب آتش را گزند باد خاکِ پاکِ آذربایجان مهدِ امان! (شهریار تبریزی) اے شہریار! جب تک آب سے آتش کو گزند پہنچتی ہے (یعنی جب تک تا قیامت آب سے آتش بُجھتی رہے گی)، خاکِ پاکِ آذربائجان امن و امان کا گہوارہ رہے!

عارف قزوینی اپنے ایک نغمے میں زبانِ تُرکی کی مخالفت میں کہتے ہیں: نسیمِ صبح‌دم خیز بگو به مردُمِ تبریز که نیست خلوتِ زردُشت جایِ صحبتِ چنگیز (عارف قزوینی) اے نسیمِ صُبحگاہی! اُٹھو اور مردُمِ تبریز سے کہو کہ زرتُشت کی خلوَت (یعنی: آذربائجان) چنگیزی گفتگو (یعنی: زبانِ تُرکی) کی جا نہیں ہے۔

ابیاتِ بعدی: دُچارِ کشمکش و شرِّ فتنه‌ای زین آن اِلَی‌الابد به تو تا این زبان گلاویز است به دیو‌خُوی سُلیمان نظیف گوی که خوب درست غور کن انقوره نیست تبریز است ز اُستُخوانِ نیاکانِ پاکِ ما این خاک عجین شده‌ست و مُقدّس‌تر از همه چیز است (عارف قزوینی) جب تک یہ [تُرکی] زبان تم سے چِمٹی ہوئی ہے، تم...

گذشتہ صدی کے اوائل میں مشرقِ وسطی میں ملّت پرستانہ نظریات کے ظہور میں آنے کے نتیجے میں ایران میں تُرکی زبان فِشار کا نشانہ بننا شروع ہو گئی تھی، اور پہلوی دور میں تو تُرکی کی تعلیم و تدریس پر، تُرکی کتابوں کی اشاعت پر پابندی لگا دی گئی تھی۔ اِس کا ایک مُحرِّک یہ بھی تھا کہ عُثمانی دور کے اواخر...

شاہنامہ شِناس جلال خالقی مُطلق کے تصحیح کردہ شاہنامۂ فردوسی کے نُسخے میں مندرجۂ بالا بیت کا یہ متن ثبت ہے: مکُش مورکی را که روزی‌کَش است که او نیز جان دارد و جان خوش است (فردوسی طوسی) روزی کھینچنے والی چھوٹی چیونٹی کو [بھی] قتل مت کرو۔۔۔ کیونکہ وہ بھی جان رکھتی ہے اور جان [سب کو] عزیز ہے۔

سعدی شیرازی نے 'بوستان' میں ایک جا فردوسی طوسی کو 'فردوسیِ پاک زاد' کہہ کر یاد کیا ہے: چه خوش گفت فردوسیِ پاک‌زاد که رحمت بر آن تُربتِ پاک باد میازار موری که دانه‌کَش است که جان دارد و جانِ شیرین خوش است (سعدی شیرازی) فردوسیِ پاک زاد نے - کہ اُس کی تُربتِ پاک پر رحمت ہو! - کیا خوب فرمایا ہے کہ...

جنابِ فردوسی طوسی پر لامُتناہی سلام ہو!

مرا سال بِگْذشت بر شست و پنج نه نیکو بُوَد گر بِیازم به گنج مگر بهره برگیرم از پندِ خویش براندیشم از مرگِ فرزندِ خویش مرا بود نوبت بِرفت آن جوان ز دردش منم چون تنی بی‌روان شِتابم همی تا مگر یابمش چو یابم به پیغاره بِشْتابمش که نوبت مرا بود بی کامِ من چرا رفتی و بُردی آرامِ من ز بدها تو بودی مرا...

اگر چشم داری به دیگر سرای به نزدِ نبی و وصی گیر جای (فردوسی طوسی) اگر تم عالَمِ آخرت [میں رستَگاری] کی اُمید رکھتے ہو تو نبی و وصی کے نزدیگ جگہ اختیار کرو۔ × 'وصی' سے حضرتِ علی مُراد ہیں۔

منم بندهٔ اهلِ بیتِ نبی سِتایندهٔ خاکِ پایِ وصی (فردوسی طوسی) میں اہلِ بیتِ نبی کا بندہ ہوں، اور وصی (حضرتِ علی) کی خاکِ پا کا سِتائش کُنندہ ہوں۔ (حضرتِ علی کے لیے 'وصی' شیعی اصطلاح ہے۔)

اکثر محقّقین اُن کو امامی شیعہ سمجھتے ہیں۔ زیدی شیعوں کا مرکزِ استحکام طبرستان تھا، جبکہ طُوس اور اُس کے اطراف کے قصبوں میں امامی شیعوں کی کافی تعداد تھی۔

معروف آلمانی شاعر 'گوته' اپنے شعری مجموعے 'دیوانِ غربی-شرقی' کی کتاب 'حافظ‌نامه' کی ایک نظم میں لکھتے ہیں: "ای حافظ، سخن تو همچون ابدیت بزرگ است، زیرا آن را آغاز و انجامی نیست. کلام تو چون گبند آسمان تنها به خود وابسته است و میان نیمهٔ غزل تو با مطلع و مقطعش فرقی نمی‌توان گذاشت، چه همهٔ آن در...