محمد فضولی بغدادی کے چند تُرکی اشعار

دهر بیر بازاردېر ، هر کیم متاعېن عرض ائدر
اهلِ دنیا سیم ۆ زر، اهلِ هۆنر فضل ۆ کمال
(فضولی بغدادی)
دنیا ایک بازار ہے، جس میں ہر کوئی اپنا مال پیش کرتا ہے۔ اہلِ دنیا سیم و زر پیش کرتے ہیں جبکہ اہلِ ہنر فضل و کمال پیش کرتے ہیں۔

Dəhr bir bazardır, hər kim mətaın ərz edər:
Əhli-dünya – simü zər, əhli-hünər – fəzlü kəmal

 

ماهِ محرم اۏلدو، مسرّت حرام‌دير،
ماتم بوگۆن شريعته بير احترام‌دير.
تجديدِ ماتمِ شهدا نفع‌سيز دڲيل،
غفلت‌سرایِ دهرده تنبيهِ عام‌دير.
غوغایِ کربلا خبرين سهل سانما کيم،
نقضِ وفایِ دهره دليل تمام‌دير.
هر ذره اشك کيم تؤکۆلۆر ذکرِ آل (ع) ايله،
سياره‌یِ سپهرِ علوِّ مقام‌دير.
هر مدِّ آه کيم چكيلير اهلِ بيت اۆچۆن،
مفتاحِ بابِ روضه‌یِ دارالسلام‌دير.
شاد اۏلماسېن بو واقعه‌دن شاد اۏلان کؤنۆل
بيردم بلا و غصه‌دن آزاد اۏلان کؤنۆل.
(فضولی بغدادی)
محرم کا مہینا ہوگیا،(اب) شادمانی حرام ہے،امروز (آج) ماتم شریعت کے لئے ایک احترام ہے۔شہدائے (کربلا) کے ماتم کی تجدید بےنفع نہیں ہے،دنیا کے غفلت سرا میں تنبیہِ عام ہے (یعنے ماتم غافل لوگوں کو جگانے کے لئے ہے)۔غوغائے کربلا کی خبر کو سہل مت سمجھو کہ زمانے کی وفا کے نقض (یعنے آزاد لوگوں کے لئے زمانے کی بےوفائی کو ثابت کرنے) کے لئے دلیلِ کامل ہے۔ ہر ذرہٗ اشک کہ جو ذکرِ آلِ (فاطمہ علیہم سلام) کے ساتھ بہایا جائے، وہ آسمان کا بلندمقام سیارہ ہوتا ہے۔اہل بیت کے لئے جو آہ کھینچی جاتی ہے، وہ روضہٗ دارالسلام کے دروازے کی کلید (چابی) ہے۔اس واقعہ (کربلا) سے خوش رہنے والا دل اور ایک لمحہ (بھی اس واقعہ کے) بلا اور غم سے آزاد رہنے والا دل (اے خدا!کبھی) خوش نہ ہو۔

جمہوریہ آذربائیجان میں کاربردہ لاطینی رسم الخط میں:

Mahi-məhərrəm оldu, məsərrət həramdır,
Matəm bugün şəriətə bir ehtiramdır.
Təcdidi-matəmi-şühəda nəf’siz degil,
Qəflətsərayi-dəhrdə tənbihi-amdır.
Qоvğayi-Kərbəla xəbərin səhl sanma kim,
Nəğzi-vəfayi-dəhrə dəlili-təmamdır.
Hər zərrə əşk kim, tökülür zikri-Alilə,
Səyyareyi-sipehri-ülüvvi-məqamdır.
Hər məddi-ah kim, çəkilir Əhli-beyt üçün,
Miftahi-babi-rövzeyi-Darüs-səlamdır.
Şad оlmasın bu vaqiədən şad оlan könül,
Bir dəm bəlavü qüssədən azad оlan könül.

 

ای دردپرورِ المِ کربلا، حسين،
وی کربلا بلالارېنا مبتلا حسين،
غم پاره پاره باغرېنې ياندېردې داغ ايله،
ای لاله‌ی حديقه‌ی آلِ عبا حسين.
تيغِ جفا ايله بدنين اۏلدو چاک چاک،
ای بوستانِ سبزه‌یِ تيغِ جفا، حسين!
ياخدې وجودونو غمِ ظُلمت‌سرای دهر،
ای شمعِ بزمِ بارگهِ کبريا، حسين.
دؤرِ فلک ايچيردی سنا کاسه کاسه قان،
ای تشنه‌یِ حرارتِ برقِ بلا، حسین.
ياد ائت فضولي آلِ عبا حالېن، ائيله آه،
کيم برقِ آه ايله ياخېلېر خرمنِ گناه.
(فضولی بغدادی)
اے کربلا کے الم کے دردپرور حسینؑ! اور اے کربلا کی بلاوٗں میں مبتلا حسینؑ!اے بوستانِ آلِ عبا کے گلِ لالہ حسینؑ! غم نے تیرے پارہ پارہ دل کو داغ کے ساتھ جلایا۔اے شمشیرِ ستم کے بوستانِ سرسبز حسینؑ! (دشمنوں کے) شمشیرِ ستم سے تیرا بدن چاک چاک ہوگیا۔اے بارگاہِ کبریا کے شمعِ بزم حسینؑ! تیرے وجود کو دنیا کے ظلمت کدے کے غم نے جلایا۔اے برقِ بلا کی حرارت کے تشنہ حسینؑ! گردشِ روزگار نے تجھے پیالہ پیالہ خون پلادیا۔آلِ عبا کے حال کو یاد کر اور آہ کھینچو اے فضولی!تاکہ اس برقِ آہ سے تیرے گناہ جل جائیں۔

Ey dərdpərvəri-ələmi-Kərbəla Hüseyn,
Vey Kərbəla bəlalərinə mübtəla Hüseyn.
Qəm parə-parə bağrını yandırdı dağilə,
Ey laleyi-hədiqəyi-Ali-Əba Hüseyn.
Tiği-cəfa ilə bədənin оldu çak-çak,
Ey bustani-səbzeyi-tiği-cəfa Hüseyn.
Yaxdı vücudunu qəmi-zülmətsərayi-dəhr,
Ey şəm’i-bəzmi-bargəhi-kibriya Hüseyn.
Dövri-fələk içirdi sənə kasə-kasə qan,
Ey təşneyi-hərarəti-bərqi-bəla Hüseyn.
Yad et, Füzuli, Ali-Əba halin, eylə ah
Kim, bərqi-ahilə yaxılır xərməni-günah.

 

ای فُضولی عالَمۆڭ گؤردۆم قامو نعمت‌له‌رین
هیچ نعمت گؤرمه‌دۆم دیدارِ دِل‌بر ته‌ک لذیذ
(محمد فضولی بغدادی)

اے «فُضولی»! میں نے عالَم کی تمام نِعمتوں کو دیکھا ہے، لیکن مَیں نے کِسی بھی نِعمت کو دیدارِ دِلبَر جیسا لذیذ نہیں دیکھا۔۔ (یعنی مَیں نے دِلبَر کے دیدار کو ہر ایک دیگر نِعمت سے زیادہ لذّت‌ناک و خوش‌مزہ پایا ہے۔)

Ey Fużûlî 'âlemüñ gördüm ḳamu ni'metlerin
Hîç ni'met görmedüm dîdâr-i dilber tek leẕîẕ
(Fuzûlî)