فلک شیر
محفلین
منیر نیازی اک عہد ساز تے جادو بھری شخصیت سن۔ اوہناں اپنی شاعری دے ذریعے پاکستان ہی نہیں سگوں دوجے ملکاں وچ رہن والے لوکاں دے دلاں تے حکمرانی کیتی۔ مشاعرہ ہوندا یاں ادبی محفل، منیر نیازی دی موجودگی اوس محفل نوں نویکلا بنا دیندی۔
عام تے سجناں دی محفل وچ اوہ جیہڑیاں گلاں کر دے اوہ رمز بھریاں ہوندیاں ۔ ٹاؤن شپ شفٹ ہون توں پہلاں اوہ کجھ عرصہ کرائے دے مکان وچ رسول پارک( اچھرہ) رہندے سن۔ رسول پارک تے فیر ٹاؤن شپ منیر جی نال میریاں ڈھیر ملاقاتاں رہیاں۔ شاعری تاں اوہناں دی چَھپ جاندی سی پر گلاں ہوا وچ اُڈجاندیاں سن۔ کئی واری اوہناں دیاں کجھ گلاں میں گھر آکے ڈائری وچ لکھ لیندا ساں۔
’’جنگ‘‘ اخبار لئی میں منیر نیازی دے کئی انٹرویو کیتے۔ ایس توں وکھ میں اوہناں دیاں یاداں وی ریکارڈ کیتیاں ، جیہڑیاں 8قسطاں وچ ’’جنگ‘‘ سنڈے میگزین وچ چھپیاں۔
شاعری تاں اوہناں دی تسیں کتاباں راہیں پڑھدے رہندے او،اوہناں دیاں کجھ گلاں پیش نیں۔
جنرل ضیاء الحق دے دور وچ کئی ادیباں تے شاعراں نے داڑھیاں رکھ لئیاں۔ ایہناں بارے منیر نیازی دا آکھنا پئی ایہہ اوہ لوک نیں جیہڑے جدوں جمے تے اوہناں دے ڈِھڈاں وچ داڑھیاں موجود سن، باہر اج کل نکلیاں نیں۔
منیر جی گھٹ تے معیاری شعر کہندے سن۔ اک دور وچ بعض نوجوان شاعراں دے ہیٹھ اُتے شعری مجموعے چھپنے شروع ہوگئے۔ ایہناں شاعراں بارے اوہناں آکھیا۔’’ اوہ شیور ککڑیاں وانگوں درجناں انڈے دیندے نیں پر بد ذائقہ تے اُچھاہن والے‘‘۔
منیرجی اپنی شاعری وچ جناں بُھوتاں دا بڑا ذکر کردے سن۔ میں اک دن ایس بارے پُچھیاتاں آکھن لگے۔ میں بندے دی شکل وچ جِن ویکھے نیں، جِن بھوت ساڈے پنڈاں دے کلچر دا حصہ نیں۔
اسیں دوجے بندے نوں کئی واری ’’بد روح‘‘ آکھ کے بلاندے آں۔ جے کر بد روح آسکدی اے جیہڑی انسان دے روپ وچ سانوں پریشان کر رہی اے تاں جن بھوت وی آسکدے نیں۔ پہلاں بھوت پرانے مکاناں وچ رہندے سن۔ اج کل جدید ائرپورٹ تے جدید عمارتاں وچ رہندے نیں۔
منیر نیازی اکادمی ادبیات پاکستان ولوں اک وفد نال چین دے دورے تے گئے۔ ادیب دیوارِ چین تے چڑھ رہے سن، منیر نیازی نہیں چڑھے۔ اوہناں دا آکھنا سی۔ ’’میں چین ویکھن آیا واں‘ اوس اُتے چڑھن نہیں آیا‘‘۔
بلیک ہارس ( شراب دی اک قسم) پیندیاں اک شاعر نے الٹی کردتی، منیر جی دا آکھنا سی۔ ’’شراب وی ویکھ لیندی اے ، مینوں کون پی رہیا اے‘‘۔
احمد ندیم قاسمی ہوراں نوں’’ برگد دے درخت‘‘ نال تشبیہہ دتی جاندی سی۔ نیازی جی دا آکھنا سی کہ احمد ندیم قاسمی برگد دا اوہ درخت اے جس دے تھلے کھوتے بدھے ہوئے نیں۔
منیر نیازی دا آکھنا سی کہ پنجابی وچ شاعری کرکے میں پنجابی صوفی شاعری نوں اگانہہ ودھایا اے۔ پنجابی شاعری میں صفدر میر دے کہن تے شروع کیتی۔ میری پہلی پنجابی نظم ایہہ سی۔
اک پکی رات
گھر دیاں کندھاں اُتے دسن چھٹاں لال پھواردیاں
ادھی راتیں بوہے کھڑکن ڈیناں چیکاں ماردیاں
سپ دی شوکر گونجے جیویں گلاں گُجے پیاردیاں
ایدھر اودھر لُک لُک ہسن شکلاں شہروں پاردیاں
روحاں وانگوں کولوں لنگھن مہکاں باسی ہاردیاں
قبرستان دے رستے دسن کوکاں پہرے داردیاں
’’پنج دریا‘‘ دے دفتر اک محفل وچ میں ایہہ نظم سنائی۔ صفدر میر نے آکھیا کہ اجیہی نظم اج تک پنجابی وچ نہیں لکھی گئی۔
اوہناں داآکھنا سی کہ پنجابی وچ میں گھٹ لکھیا۔ ایم اے (پنجابی) دے نصاب وچ بعض بُریاں کتاباں وی شامل نیں کہ ایس نال چنگے لوک مِدھے جا رہے نیں۔ پنجابی وچ پہلاں گھٹ کتاباں چھپدیاں سن، اوہناں دا کجھ معیار ہوندا سی۔ ہن پنجابی وچ کتاباں بہت چھپ رہیاں نیں تے بہتیاں غیر معیاری نیں۔
حفیظ جالندھری نے اک انگریز عورت نال ویاہ کرلیا۔ منیرنیازی نے آکھیا۔ ’’حفیظ جالندھری نے انگریز عورت نال شادی اردو وچ کیتی تے سلوک پنجابی وچ کیتا‘‘۔
نیازی جی ساہیوال توں لاہور آئے۔ لاہور بارے اوہناں دا آکھنا سی پئی لاہور مہربان وی اے تے نا مہربان وی۔ لاہور نے بہت امتحان لیا۔ ایہہ شہر اپنے رہن والیاں دا امتحان لیندا اے کہ ایہہ آدمی ایس قابل ہے کہ ایس نوں رکھیا جائے یاں ایس دے پُرزے پُرزے کر دتے جان۔
کسے نے اوہناں نوں چنگی صحت دا راز پچھیا تاں آکھن لگے۔ میں چنگے خیالاں وچ رہناواں۔ خیال آدمی دی شکل تے گلاں اُتے اثر پاندے نیں۔ منیر نیازی نوں پُھلاں نال بہت پیار سی۔ پچھیا گیا کہ ایس دا کارن اولاد نہ ہونا تاں نہیں تے کہن لگے۔ اولاد نہ ہون دا ملال اپنی تھاں پر پُھلاں نال محبت خوبصورتی دا اک حصہ اے۔ نیچر نال نتھی ہونا،اسماناں تے بدل، درخت، پہاڑ،چنگے لوک، ایہناں ساریاں نال دوجیاں لئی درد مندی دا احساس پیدا ہوندا اے۔محبت بہت ساریاں شکلاں وچ ونڈی ہوئی اے۔
ڈاکٹر جگتار سنگھ نے اک واری منیر نیازی نوں پچھیا تہاڈی شاعری وچ سبز رنگ بہتا اے۔ نیازی جی دا آکھنا سی۔ ایس دی اک وجہ تاں مذہبی اے۔ ہجرت کرکے پاکستان آؤن دا ساڈا مقصد انج سی جیویں مٹی وچوں دوبارہ جم رہے آں۔ ہر ا رنگ انج سمجھنا چاہیدا اے جیویں مٹی وچوں اُگن دی آس۔ نیازی جی نوں شکار دا وی شوق رہیا اے۔ دولتانہ دی سٹیٹ لڈن دے لاگے تیتر دا شکار کردے رہے۔ ہیڈ سلیمانکی وچ مرغابی تے سونی پت وچ ہرن دا شکار کیتا۔ چھانگا مانگا وچ نیل گائے تے دلی وچ جمنا کنارے خرگوش دا شکار کردے رہے۔ اوہناں دا آکھنا سی کہ تیتر تے خرگوش دے شکار نال اک ملال جیہا رہیا کہ ایہہ وچارے اک دھماکے نال ای مرجاندے سن۔
اپنی ماں تے فیر اپنی بیوی( پہلی) دی موت نوں اوہ بُھلا نہیں پائے۔ اوہناں دا آکھنا سی کہ زندگی وچ خوشی دے لمحے گھٹ ای آئے۔ خدا کسے بندے کولوں اوس دی طاقت توں ودھ امتحان نہیں لیندا۔ پُرانے سمے بعض لوک کوئی اک ادھ یاد پال لیندے سن تے فیر اوس یاد دے ہیٹھ حیاتی گزار دیندے سن۔ فیض احمد فیض نے منیر نیازی دے شعری مجموعے ’’رستہ دسن والے تارے‘‘ بارے لکھیا۔ ’’مطرب زرگر تے کشیدہ کار‘‘۔ منیر نیازی نے ایس دے جواب وچ آکھیا کہ مینوں اج تک پتہ نہیں چلیا کہ میں کیہ کر رہیا آں۔ ایہہ اک شوق اے جیہڑا عشق نال ملدا جلدا اے۔ میں اک ایسا میڈیم آں جس نوں شاعری نے چُن لیا اے تے میرے اندر بسیرا کر لیا اے۔
صوفی تبسم نے اوہناں دی اک کتاب بارے لکھیا ۔ ’’منیر نیازی دا قلب ای اوہدی شاعری دا سر چشمہ اے‘‘ ۔
منیر نیازی نے آکھیا کہ صوفی تبسم ہوراں نے عقلمندی دا ثبوت دتا اے کہ اوہناں میری شاعری بارے رائج الوقت تنقیدی رویاں دی معرفت میری شاعری دا ویروا کرن دی بجائے ساری گل میرے تے میرے نویں نافذ ہون والے وژن(Vision) تے چھڈ دتی اے۔
عام تے سجناں دی محفل وچ اوہ جیہڑیاں گلاں کر دے اوہ رمز بھریاں ہوندیاں ۔ ٹاؤن شپ شفٹ ہون توں پہلاں اوہ کجھ عرصہ کرائے دے مکان وچ رسول پارک( اچھرہ) رہندے سن۔ رسول پارک تے فیر ٹاؤن شپ منیر جی نال میریاں ڈھیر ملاقاتاں رہیاں۔ شاعری تاں اوہناں دی چَھپ جاندی سی پر گلاں ہوا وچ اُڈجاندیاں سن۔ کئی واری اوہناں دیاں کجھ گلاں میں گھر آکے ڈائری وچ لکھ لیندا ساں۔
’’جنگ‘‘ اخبار لئی میں منیر نیازی دے کئی انٹرویو کیتے۔ ایس توں وکھ میں اوہناں دیاں یاداں وی ریکارڈ کیتیاں ، جیہڑیاں 8قسطاں وچ ’’جنگ‘‘ سنڈے میگزین وچ چھپیاں۔
شاعری تاں اوہناں دی تسیں کتاباں راہیں پڑھدے رہندے او،اوہناں دیاں کجھ گلاں پیش نیں۔
جنرل ضیاء الحق دے دور وچ کئی ادیباں تے شاعراں نے داڑھیاں رکھ لئیاں۔ ایہناں بارے منیر نیازی دا آکھنا پئی ایہہ اوہ لوک نیں جیہڑے جدوں جمے تے اوہناں دے ڈِھڈاں وچ داڑھیاں موجود سن، باہر اج کل نکلیاں نیں۔
منیر جی گھٹ تے معیاری شعر کہندے سن۔ اک دور وچ بعض نوجوان شاعراں دے ہیٹھ اُتے شعری مجموعے چھپنے شروع ہوگئے۔ ایہناں شاعراں بارے اوہناں آکھیا۔’’ اوہ شیور ککڑیاں وانگوں درجناں انڈے دیندے نیں پر بد ذائقہ تے اُچھاہن والے‘‘۔
منیرجی اپنی شاعری وچ جناں بُھوتاں دا بڑا ذکر کردے سن۔ میں اک دن ایس بارے پُچھیاتاں آکھن لگے۔ میں بندے دی شکل وچ جِن ویکھے نیں، جِن بھوت ساڈے پنڈاں دے کلچر دا حصہ نیں۔
اسیں دوجے بندے نوں کئی واری ’’بد روح‘‘ آکھ کے بلاندے آں۔ جے کر بد روح آسکدی اے جیہڑی انسان دے روپ وچ سانوں پریشان کر رہی اے تاں جن بھوت وی آسکدے نیں۔ پہلاں بھوت پرانے مکاناں وچ رہندے سن۔ اج کل جدید ائرپورٹ تے جدید عمارتاں وچ رہندے نیں۔
منیر نیازی اکادمی ادبیات پاکستان ولوں اک وفد نال چین دے دورے تے گئے۔ ادیب دیوارِ چین تے چڑھ رہے سن، منیر نیازی نہیں چڑھے۔ اوہناں دا آکھنا سی۔ ’’میں چین ویکھن آیا واں‘ اوس اُتے چڑھن نہیں آیا‘‘۔
بلیک ہارس ( شراب دی اک قسم) پیندیاں اک شاعر نے الٹی کردتی، منیر جی دا آکھنا سی۔ ’’شراب وی ویکھ لیندی اے ، مینوں کون پی رہیا اے‘‘۔
احمد ندیم قاسمی ہوراں نوں’’ برگد دے درخت‘‘ نال تشبیہہ دتی جاندی سی۔ نیازی جی دا آکھنا سی کہ احمد ندیم قاسمی برگد دا اوہ درخت اے جس دے تھلے کھوتے بدھے ہوئے نیں۔
منیر نیازی دا آکھنا سی کہ پنجابی وچ شاعری کرکے میں پنجابی صوفی شاعری نوں اگانہہ ودھایا اے۔ پنجابی شاعری میں صفدر میر دے کہن تے شروع کیتی۔ میری پہلی پنجابی نظم ایہہ سی۔
اک پکی رات
گھر دیاں کندھاں اُتے دسن چھٹاں لال پھواردیاں
ادھی راتیں بوہے کھڑکن ڈیناں چیکاں ماردیاں
سپ دی شوکر گونجے جیویں گلاں گُجے پیاردیاں
ایدھر اودھر لُک لُک ہسن شکلاں شہروں پاردیاں
روحاں وانگوں کولوں لنگھن مہکاں باسی ہاردیاں
قبرستان دے رستے دسن کوکاں پہرے داردیاں
’’پنج دریا‘‘ دے دفتر اک محفل وچ میں ایہہ نظم سنائی۔ صفدر میر نے آکھیا کہ اجیہی نظم اج تک پنجابی وچ نہیں لکھی گئی۔
اوہناں داآکھنا سی کہ پنجابی وچ میں گھٹ لکھیا۔ ایم اے (پنجابی) دے نصاب وچ بعض بُریاں کتاباں وی شامل نیں کہ ایس نال چنگے لوک مِدھے جا رہے نیں۔ پنجابی وچ پہلاں گھٹ کتاباں چھپدیاں سن، اوہناں دا کجھ معیار ہوندا سی۔ ہن پنجابی وچ کتاباں بہت چھپ رہیاں نیں تے بہتیاں غیر معیاری نیں۔
حفیظ جالندھری نے اک انگریز عورت نال ویاہ کرلیا۔ منیرنیازی نے آکھیا۔ ’’حفیظ جالندھری نے انگریز عورت نال شادی اردو وچ کیتی تے سلوک پنجابی وچ کیتا‘‘۔
نیازی جی ساہیوال توں لاہور آئے۔ لاہور بارے اوہناں دا آکھنا سی پئی لاہور مہربان وی اے تے نا مہربان وی۔ لاہور نے بہت امتحان لیا۔ ایہہ شہر اپنے رہن والیاں دا امتحان لیندا اے کہ ایہہ آدمی ایس قابل ہے کہ ایس نوں رکھیا جائے یاں ایس دے پُرزے پُرزے کر دتے جان۔
کسے نے اوہناں نوں چنگی صحت دا راز پچھیا تاں آکھن لگے۔ میں چنگے خیالاں وچ رہناواں۔ خیال آدمی دی شکل تے گلاں اُتے اثر پاندے نیں۔ منیر نیازی نوں پُھلاں نال بہت پیار سی۔ پچھیا گیا کہ ایس دا کارن اولاد نہ ہونا تاں نہیں تے کہن لگے۔ اولاد نہ ہون دا ملال اپنی تھاں پر پُھلاں نال محبت خوبصورتی دا اک حصہ اے۔ نیچر نال نتھی ہونا،اسماناں تے بدل، درخت، پہاڑ،چنگے لوک، ایہناں ساریاں نال دوجیاں لئی درد مندی دا احساس پیدا ہوندا اے۔محبت بہت ساریاں شکلاں وچ ونڈی ہوئی اے۔
ڈاکٹر جگتار سنگھ نے اک واری منیر نیازی نوں پچھیا تہاڈی شاعری وچ سبز رنگ بہتا اے۔ نیازی جی دا آکھنا سی۔ ایس دی اک وجہ تاں مذہبی اے۔ ہجرت کرکے پاکستان آؤن دا ساڈا مقصد انج سی جیویں مٹی وچوں دوبارہ جم رہے آں۔ ہر ا رنگ انج سمجھنا چاہیدا اے جیویں مٹی وچوں اُگن دی آس۔ نیازی جی نوں شکار دا وی شوق رہیا اے۔ دولتانہ دی سٹیٹ لڈن دے لاگے تیتر دا شکار کردے رہے۔ ہیڈ سلیمانکی وچ مرغابی تے سونی پت وچ ہرن دا شکار کیتا۔ چھانگا مانگا وچ نیل گائے تے دلی وچ جمنا کنارے خرگوش دا شکار کردے رہے۔ اوہناں دا آکھنا سی کہ تیتر تے خرگوش دے شکار نال اک ملال جیہا رہیا کہ ایہہ وچارے اک دھماکے نال ای مرجاندے سن۔
اپنی ماں تے فیر اپنی بیوی( پہلی) دی موت نوں اوہ بُھلا نہیں پائے۔ اوہناں دا آکھنا سی کہ زندگی وچ خوشی دے لمحے گھٹ ای آئے۔ خدا کسے بندے کولوں اوس دی طاقت توں ودھ امتحان نہیں لیندا۔ پُرانے سمے بعض لوک کوئی اک ادھ یاد پال لیندے سن تے فیر اوس یاد دے ہیٹھ حیاتی گزار دیندے سن۔ فیض احمد فیض نے منیر نیازی دے شعری مجموعے ’’رستہ دسن والے تارے‘‘ بارے لکھیا۔ ’’مطرب زرگر تے کشیدہ کار‘‘۔ منیر نیازی نے ایس دے جواب وچ آکھیا کہ مینوں اج تک پتہ نہیں چلیا کہ میں کیہ کر رہیا آں۔ ایہہ اک شوق اے جیہڑا عشق نال ملدا جلدا اے۔ میں اک ایسا میڈیم آں جس نوں شاعری نے چُن لیا اے تے میرے اندر بسیرا کر لیا اے۔
صوفی تبسم نے اوہناں دی اک کتاب بارے لکھیا ۔ ’’منیر نیازی دا قلب ای اوہدی شاعری دا سر چشمہ اے‘‘ ۔
منیر نیازی نے آکھیا کہ صوفی تبسم ہوراں نے عقلمندی دا ثبوت دتا اے کہ اوہناں میری شاعری بارے رائج الوقت تنقیدی رویاں دی معرفت میری شاعری دا ویروا کرن دی بجائے ساری گل میرے تے میرے نویں نافذ ہون والے وژن(Vision) تے چھڈ دتی اے۔