متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

داخلِ صُبحِ وصال اۏلماق نه مُمکِن عاشقا
صد شبِ یلدایې آغوشا آلور شامِ فراق
(بیانی)
عاشق کے لیے صُبحِ وصال میں داخل ہونا کیسے مُمکِن ہے؟۔۔۔ شامِ فراق صدہا شبِ یلداؤں کو [اپنی] آغوش میں لیتی ہے (لیے ہوئے ہوتی ہے)۔
× شبِ یلدا = سال کی طویل ترین شب

Dâhil-i subh-ı visâl olmak ne mümkin 'âşıka
Sad şeb-i yeldâyı âğûşa alur şâm-ı firâk

 

[حسان خان]

گرچه کیم غایت اوزون دیرلر قیامت روزې‌نې
چۏق اوزون آن‌دان شبِ یلدایِ هجرانوڭ سنۆڭ
(مُحْیی)
اگرچہ روزِ قیامت کو نہایت طویل کہتے ہیں، [تاہم] تمہارے ہجر کی شبِ یلدا اُس سے کئی زیادہ طویل ہے۔
× شبِ یلدا = سال کی طویل ترین شب

Gerçi kim gâyet uzun dirler kıyâmet rûzını
Çok uzun andan şeb-i yeldâ-yı hicrânuñ senüñ

 

[حسان خان]

گل‌گیل که باغِ وصلِ تو خُلدِ برین ایمیش
خمرِ لبت ز کوثرِ جان‌آفرین ایمیش
(جهان‌شاه قاراقۏیون‌لو 'حقیقی')
آ جاؤ کہ تمہارا باغِ وصل [ظاہراً] خُلدِ بریں تھا۔۔۔ تمہارے لب کی شراب [ظاہراً] کوثرِ جاں آفریں سے تھی۔

Gəlgil ki, baği-vasli-to xüldi-bərin imiş,
Xəmri-ləbət ze kövsəri-canafərin imiş.

 

[حسان خان]

دل‌برۆم لُطف ائیله‌یۆپ سه‌رپدی جمالیندن نقاب
ساناسان بُرجِ حمل‌دن طالع ایتدی آفتاب
(ذوقی)
میرے دلبر نے لُطف کر کے اپنے جمال سے نقاب اُتار ڈالا۔۔۔ [اگر تم دیکھو تو] گُمان کرو گے کہ [گویا] بُرجِ حمَل سے آفتاب طُلوع ہوا [ہے]۔

Dilberüm lutf eyleyüp serpdi cemâlinden nikâb
Sanasan burc-ı hamelden tâli itdi âfitâb

 

[حسان خان]

جامِ عشقېن‌دان بنی چۆن ائیله‌دی اۏل یار مست
اۏل جهت‌دن بیرلیگینه ائیله‌دۆم اقرار مست
(ذوقی)
چونکہ اُس یار نے مجھ کو اپنے جامِ عشق سے مست کیا، اِس لیے میں نے اُس کی وحدت و یگانگی کا مست [ہو کر] اِقرار کیا۔

Câm-ı ışkından beni çün eyledi ol yâr mest
Ol cihetden birligine eyledüm ikrâr mest

 

[حسان خان]

مانا سن‌سۆز جهان ای جان گره‌کمه‌ز
وصالۆن وار ایکن هجران گره‌کمه‌ز
(سید عمادالدین نسیمی)
اے جان! مجھ کو تمہارے بغیر جہان درکار نہیں ہے۔۔۔ تمہارے وصال کے ہوتے ہوئے، ہجران درکار نہیں ہے۔

Mana sensüz cihân iy cân gerekmez
Visâlün var iken hicrân gerekmez

 

[حسان خان]

تُرکی زبان و شاعری سے محبّت، در حقیقت فارسی زبان و شاعری سے میری محبّت ہی کی تَوسیع ہے۔ عُثمانی بوسنیا کے ایک بوسنیائی شاعر کی ایک تُرکی بَیت پر فارسی کا اثر دیکھیے:

خط آفت کاکُل آفت طُرّه آفت ابرُوان آفت
گؤڭۆل سر تا به پا اۏلمېش اۏ شوخِ دل‌سِتان آفت
(بۏسنالې عاصِم)

خط آفت، کاکُل آفت، طُرّہ آفت، ابرُوئیں آفت۔۔۔ اے دِل! [معلوم ہوتا ہے کہ] وہ شوخِ دل‌سِتاں از سر تا پا آفت [واقِع] ہوا ہے۔۔۔

× طُرّہ = بالوں کا گُچّھا جو پیشانی پر بل کھائے؛ زُلف و مُوئے پیشانی؛ پیشانی پر زُلف کا کنارہ؛ زُلف

Ḫat âfet kâkül âfet turre âfet ebruvân âfet
Göñül ser-tâ-be-pâ olmış o şûḫ-ı dil-sitân âfet
(Bosnalı Âsım)

 

[حسان خان]

گل اۏلما مجلسِ اغیاردا سبو‌اُلفت
آیاغې چک بنی اؤلدۆردی آه بو اُلفت
(بۏسنالې عاصِم)
آ جاؤ، مجلسِ اغیار میں سبُو سے اُلفت مت رکھو۔۔۔ [وہاں سے] پا کھینچ لو، آہ! مجھ کو اِس اُلفت نے قتل کر دیا۔

Gel olma meclis-i agyârda sebû-ülfet
Ayagı çek beni öldürdi âh bu ülfet

 

[حسان خان]

(مصرع)
چشمهٔ لعلۆڭ گؤرۆپ دیدۆم صفا بو سودادور
(بورسالې هجری)
میں نے تمہارے چشمۂ [لبِ] لعل کو دیکھ کر کہا کہ: صفا و پاکیزگی اِس آب میں ہے۔

çeşme-i la'lüñ görüp didüm safâ bu sudadur

 

[حسان خان]

نیجه شرح ایده‌م گؤڭۆل حالی‌نی چشم و غمزه‌ڭه
کیم بیری دایم غضب‌ده بیری‌سی اویخودادور
(بورسالې هجری)
میں [اپنے] دل کا حال تمہاری چشم و غمزہ کو کیسے شرح و بیان کروں کہ اُن میں سے ایک ہمیشہ غضب میں، اور ایک ہمیشہ نیند میں ہے۔

nice şerh idem göñül hâlini çeşm ü gamzeñe
kim biri dâyim gazabda birisi uyhudadur

 

[حسان خان]

(مصرع)
ویرمه‌سۆن کیمسه‌لره دردِ درونومې خُدا
(بورسالې هجری)
خُدا کسی [بھی] شخص کو میرا (میرے جیسا) دردِ درُوں نہ دے!

virmesün kimselere derd-i derûnumı hudâ

 

[حسان خان]

چشمِ تردامن‌ده ییر توتمېش دورور خالِ رُخې
شهرِ قُسطَنطین ایچینده رُوم سُلطانې گیبی
(بورسالې هجری)
[میری] چشمِ تر دامن میں اُس کے چہرے کے خال نے جگہ کر لی ہے
شہرِ قُسطَنطین کے اندر سُلطانِ رُوم (سُلطانِ عُثمانی) کی مانند...

çeşm-i ter-dâmende yir tutmış durur hâl-i ruhı
şehr-i kostantin içinde rûm sultânı gibi

 

[حسان خان]

شهیدِ غمزه‌ڭ ای شوخِ جهان اۏلماق مُرادوم‌دور
رهِ عشقوڭ‌دا بی‌نام و نشان اۏلماق مُرادوم‌دور
(بۏسنالې عاصِم)
اے شوخِ جہاں! تمہارے غمزے کا شہید ہونا میری مُراد ہے۔۔۔ تمہارے عشق کی راہ میں بے نام و نِشاں ہونا میری مُراد ہے۔

Şehîd-i gamzeñ ey şûh-ı cihân olmak murâdumdur
Reh-i 'aşkuñda bî-nâm u nişân olmak murâdumdur

 

[حسان خان]

جانېمې قېلدېم فدا شۏل دیل‌برین دیدارېنا
عاشیق اۏل‌دور جانې‌نې قېلدې فدا دیل‌دارېنا
(سید عمادالدین نسیمی)
میں نے اپنی جان کو اُس دلبر کے دیدار پر فدا کر دیا۔۔۔ عاشق وہ ہے کہ جس نے اپنی جان کو دل دار پر فدا کر دیا۔

Canımı qıldım fəda şol dilbərin didarına,
Aşiq oldur canını qıldı fəda dildarına.

 

[حسان خان]

دۆنیانېن ناز ۆ نعیمی لاشه‌یِ موردار ایمیش
آسسېغې یۏخ‌موش آنېن، سن گیرمه‌گیل بازارېنا
(سید عمادالدین نسیمی)
[مجھے معلوم ہوا ہے کہ ظاہراً] دُنیا کا ناز و نعمت لاشۂ مُردار تھا [اور ظاہراً] اُس کا کوئی فائدہ نہ تھا، [لہٰذا] تم اُس کے بازار میں داخل مت ہوؤ۔

Dünyanın nazü nəimi laşеyi-murdar imiş,
Assığı yoхmuş anın, sən girməgil bazarına.

 

[حسان خان]

دۆنیانېن ناز ۆ نعیمی لاشه‌یِ موردار ایمیش
آسسېغې یۏخ‌موش آنېن، سن گیرمه‌گیل بازارېنا
(سید عمادالدین نسیمی)
[مجھے معلوم ہوا ہے کہ ظاہراً] دُنیا کا ناز و نعمت لاشۂ مُردار تھا [اور ظاہراً] اِس کا کوئی فائدہ نہ تھا، [لہٰذا] تم اِس کے بازار میں داخل مت ہوؤ۔

Dünyanın nazü nəimi laşеyi-murdar imiş,
Assığı yoхmuş anın, sən girməgil bazarına.

ارسلان بای قارداش، بورادا «ایمیش» و «یۏخ‌موش»ون فارسجا قارشې‌لېغې نه اۏلاجاق؟

 

[ارسلان بای]

ارسلان بای قارداش، بورادا «ایمیش» و «یۏخ‌موش»ون فارسجا قارشې‌لېغې نه اۏلاجاق؟

«ایمیش» فارسجا دا «بود» معنیسینده دیر لکن «ایدی» ایله فرقلی دیر، «ایمیش» دئیه‌نده فارسجا دا «بود ولی قبلا نمی دانستیم و حالا می دانیم» آنلامینی یئتیریریک،
«یوخوموش» فارسجا دا «وجود نداشت، نبود (نمی دانستیم ولی حالا دانسته ایم)» ترجمه اولابیلر۔

 

[حسان خان]

شمعِ انوارِ تجه‌للی‌دیر جامالې دیل‌برین
ائی کؤنۆل پروانه‌تک گل یان بو شمعین نارېنا
(سید عمادالدین نسیمی)
دلبر کا جمال شمعِ انوارِ تجلّی ہے۔۔۔ اے دل! آؤ، پروانے کی مانند اِس شمع کی آتش میں جلو۔

Şəm’i-ənvari-təcəllidir camalı dilbərin,
Еy könül, pərvanətək gəl yan bu şəm’in narına.

 

[حسان خان]

«ایمیش» فارسجا دا «بود» معنیسینده دیر لکن «ایدی» ایله فرقلی دیر، «ایمیش» دئیه‌نده فارسجا دا «بود ولی قبلا نمی دانستیم و حالا می دانیم» آنلامینی یئتیریریک،
«یوخوموش» فارسجا دا «وجود نداشت، نبود (نمی دانستیم ولی حالا دانسته ایم)» ترجمه اولابیلر۔

چۏخ ساغ اۏل، عزیز قارداش۔

 

[حسان خان]

(مصرع)
یۏخ‌دور وفاسې دۆنیانېن، آلدانما آنېن آلېنا
(سید عمادالدین نسیمی)
دُنیا وفا نہیں رکھتی، اُس کے مکْر و حِیلہ سے فریب مت کھاؤ

Yoxdur vəfası dünyanın, aldanma anın alına