متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

قرا زُلفونگ فراقی‌ده پریشان رۉزگاریم بار
یوزونگ‌نونگ اشتیاقی‌ده نې صبر و نې قراریم بار
(ظهیرالدین محمد بابر)
تمہاری زُلفِ سیاہ کے فراق میں میرے ایّام پریشان ہیں۔۔۔ تمہارے چہرے کے اشتیاق میں مجھ میں نہ صبر ہے، اور نہ قرار۔

Qaro zulfung firoqida parishon ro'zgorim bor,
Yuzungnung ishtiyoqida ne sabru ne qarorim bor.

 

[حسان خان]

"گۉزلیم، بې‌وفا گُلستانیم
باغِ عُمریم‌ده تازه رَیحانیم
غم و قَیغولریم هُجومیندن
سېن اېدینگ مهربان نگه‌بانیم"
(عبدالرئوف فطرت)
اے میرے زیبا! اے میرے بے وفا گُلستان!
اے میرے باغِ عُمر میں تازہ رَیحان!
میرے غم و اندوہوں کے حملے سے [میری حفاظت کے لیے]
تم تھے میرے مہربان نگہ بان

Go‘zalim, bevafo gulistonim,
Bog‘i umrimda toza rayhonim,
G‘am-u qayg‘ularim hujumindan
Sen eding mehribon nigahbonim.

 

[حسان خان]

ناگه سریغ یوزیم‌نی حکیمِ زمان کۉریب
یا وصل، یا اۉلیم دېدی بو درد اوچون دوا
(ذاکرجان حبیبی)
ناگہاں میرے زرد چہرے کو دیکھ کر طبیبِ زماں نے اِس درد کے لیے "یا وصل، یا موت" دوا کہہ دی۔

Nogah sarig' yuzimni hakimi zamon ko'rib
Yo vasl, yo o'lim dedi bu dard uchun davo

 

[حسان خان]

آتشین یوز بیرله جانانیم سالیب جانیم‌گه اۉت
کویدیرر جِسمیم‌نی جانیم‌دن اۉتیب قانیم‌گه اۉت
(ذاکرجان حبیبی)
میرے جاناں نے اپنے آتشیں چہرے سے میری جان میں آتش لگا دی۔۔۔ آتش میری جان سے میرے خون میں مُنتقِل ہر کر میرے جسم کو جلاتی ہے۔

Otashin yuz birla jononim solib jonimga o't
Kuydirar jismimni jonimdan o'tib qonimga o't

 

[حسان خان]

ای یاران‌لر، عشق درسین قیلگنیم‌ده ابتدا
جلوه‌گر اېردی کۉزیم‌ده نازنین بیر مه‌لِقا
(ذاکرجان حبیبی)
اے یاراں! عشق کے درس کو ابتدا کرتے وقت میری چشم میں اِک نازنیں ماہ لِقا جلوہ گر تھا۔۔۔

Ey yoronlar, ishq darsin qilganimda ibtido
Jilvagar erdi ko'zimda nozanin bir mahliqo.

 

[حسان خان]

اۉزبېکستان کۉپ یوتوق‌لر قیلدی پیدا بیرلشیب
بۉلدی کۉزگودېک همه دِل‌لر مُصفّا بیرلشیب
(ذاکرجان حبیبی)
اُزبکستان نے مُتّحِد ہو کر بِسیار کامیابیاں حاصل کیں۔۔۔ مُتّحِد ہو کر تمام دِل آئینے کی مانند مُصفّا و پاک ہو گئے۔

O'zbekiston ko'p yutuqlar qildi paydo birlashib,
Bo'ldi ko'zgudek hama dillar musaffo birlashib.

 

[حسان خان]

کیم که یوکسلماق تیلر، اوّل‌ده بیرلشماق کېرک
یېتمه‌گه‌ی مقصدگه اېل اینتیلمه‌سه تا بیرلشیب
(ذاکرجان حبیبی)
جو شخص بُلند ہونے کی آرزو کرتا ہے، اُس کو اوّلاً مُتّحِد ہونا لازم ہے۔۔۔ جب تک مردُم متّحِد ہو کر کوشش و جِدّ و جہد نہ کریں، مقصد تک نہ پہنچیں گے۔

Kimki yuksalmoq tilar, avvalda birlashmoq kerak,
Yetmagay maqsadga el intilmasa to birlashib.

 

[حسان خان]

بیر کاسه شرابِ ارغوانی
پامال قیلور هُجومِ غم‌نی
(امیر عُمرخان 'امیری')
ایک پیالہ شرابِ سُرخ غم کے حملے کو پامال کر دیتی ہے۔

Bir kosa sharobi arg’uvoniy,
Pomol qilur hujumi g’amni.

 

[حسان خان]

نقشِ قدمینگ مُیسّر اۉلسه
نه‌یله‌ی بو جهان‌ده جامِ جم‌نی
(امیر عُمرخان 'امیری')
اگر تمہارا نقشِ قدم مُیسّر ہو جائے تو میں اِس جہان میں جامِ جم کا کیا کروں؟

Naqshi qadaming muyassar o’lsa,
Naylay bu jahonda jomi Jamni.

 

[حسان خان]

کۉنگلوم قوشی طایرِ حریمینگ
صَید اېتمه کبوترِ حرم‌نی
(امیر عُمرخان 'امیری')
میرے دل کا پرندہ تمہاری حریم کا طائر ہے۔۔۔ کبوترِ حرَم کو شِکار مت کرو۔

Ko’nglum qushi toyiri hariming,
Sayd etma kabutari haramni.

 

[حسان خان]

تا بې‌وطن اۉلمه‌سون کۉنگول‌لر
زُلفونگ‌دین أیورمه پېچ و خم‌نی
(امیر عُمرخان 'امیری')
اپنی زُلف سے پیچ و خم کو جُدا مت کرو تاکہ دِل بے وطن نہ ہوں۔

To bevatan o’lmasun ko’ngullar,
Zulfungdin ayurma pechu xamni.

 

[حسان خان]

سېن یاردین اۉزگه کیم‌گه دېرمېن
کۉنگلوم‌ده‌گی درد ایله الم‌نی
(امیر عُمرخان 'امیری')
میں اپنے دل کے درد و الَم کو تم یار کے بجز کس سے کہوں گا/کہتا ہوں؟

Sen yordin o’zga kimga dermen,
Ko’nglumdagi dard ila alamni.

 

[حسان خان]

بُت‌خانه‌لر ایچره هېچ ترسا
بیر کۉرمه‌دی سېن کیبی صنم‌نی
(امیر عُمرخان 'امیری')
بُت خانوں کے اندر کسی بھی کافر نے کبھی تم جیسا بُت نہ دیکھا۔

Butxonalar ichra hech tarso,
Bir ko’rmadi sen kibi sanamni.

 

[حسان خان]

هر کۉنگول عشق‌دین آگاه اېرمس
هر صدف‌ده دُرِ شه‌وار اۉلمس
(امیر عُمرخان 'امیری')
ہر دِل عشق سے آگاہ نہیں ہے۔۔۔ ہر صدف میں دُرِّ شَہوار نہیں ہوتا۔
× دُرِّ شَہوار = وہ دُر (موتی) جو شاہ کے لائق ہو

Har ko’ngul ishqdin ogoh ermas,
Har sadafda duri shahvor o’lmas.

 

[حسان خان]

عبدالرحمٰن جامی اور امیر علی‌شیر نوائی کی سِتائش میں کہی گئی بیت:
شُعله ساچگه‌ی کېچه-کوندوز شعریت آسمانی‌ده
هم چُنان شمس و قمر جامی، نوایی‌نی کۉرینگ
(ذاکرجان حبیبی)
جامی و نوائی کو دیکھیے، وہ آسمانِ شاعری پر شب و روز شمس و قمر کی طرح شُعلہ افشانی کریں گے۔

Shu'la sochgay kecha-kunduz she'riyat osmonida
Ham chunon shamsu qamar Jomiy, Navoiyni ko'ring.

 

[حسان خان]

خلق ایچینده قدر و قیمت ایسته‌سنگ
کم‌نمالیک عادت اېت اینجو کبی
(ذاکرجان حبیبی)
اگر تم مردُم کے درمیان قدر و قیمت چاہو تو مروارید (موتی) کی طرح کم نُمائی کو عادت بنا لو۔

Xalq ichinda qadru qiymat istasang,
Kamnamolik odat et inju kabi.

 

[حسان خان]

تېگمه‌سون ناگه ملامت اۉق‌لری
سېزگیر و هُشیار بۉل آهو کبی
(ذاکرجان حبیبی)
آہُو (ہِرن) کی طرح حسّاس و مُتَوجِّہ و چُست و ہوشیار رہو کہ کہیں ناگہاں ملامت کے تیر نہ ٹکرا جائیں۔

Tegmasun nogah malomat o'qlari,
Sezgiru hushyor bo'l ohu kabi.

 

[حسان خان]

عهد و پیمانین اونوتمیش یا که بې‌پروا بۉلیب
یۉقسه نېچون بۉلدی بو چین وعده یالغان کېلمه‌دی
(ذاکرجان حبیبی)
یا وہ اپنے عہد و پیمان کو فراموش کر گیا ہے یا پھر وہ بے پروا ہو گیا ہے۔۔۔ ورنہ کس لیے یہ حقیقی وعدہ دروغ ہو گیا [اور] وہ نہ آیا۔۔۔

Ahdu paymonin unutmish yoki beparvo bo'lib,
Yo'qsa nechun bo'ldi bu chin va'da yolg'on kelmadi.

 

[حسان خان]

جانانیم اوچون صدقه و قُربان بۉله‌من
کۉزلردن اوزاق بۉلسه پریشان بۉله‌من
(ذاکرجان حبیبی)
میں اپنے جاناں کے لیے صدقہ و قُربان ہو جاؤں گا۔۔۔ اگر وہ [میری] چشموں سے دُور ہو جائے، میں پریشان ہو جاؤں گا۔

Jononim uchun sadqayu qurbon bo'laman,
Ko'zlardan uzoq bo'lsa parishon bo'laman.

× مندرجۂ بالا بیت اُزبکی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

حضرتِ علی (رض) کی مدح میں کہی گئی بیت:
درِ قلعهٔ خَیبرۆڭ قامِعی
صفا چرخې‌نوڭ نیِّرِ لامِعی
(بهشتی احمد)
وہ قلعۂ خَیبر کے در کو اُکھاڑ دینے والے [شخص] ہیں۔۔۔ وہ چرخِ صفا کے خورشیدِ تابندہ ہیں۔

Der-i ḳal'a-i Ḫayberüñ ḳâmi'i
Ṣafâ çarḫınuñ neyyir-i lâmi'i

مأخوذ از: مثنویِ «اِسکندرنامه»