امیر علی شیر نوائی کے چند تُرکی اشعار

[حسان خان]

کۉز قراسی‌دین یازه‌ی دېرمېن بیتیک، هیهات کیم
کویدورور غیرت که مېن محروم و کۉز کۉرگه‌ی انی
(امیر علی‌شیر نوایی)
میں کہتا ہوں کہ میں [اپنی] چشم کی سیاہی سے مکتوب لِکھوں۔۔۔۔ افسوس! [مجھ کو اِس چیز کا] رشک جلاتا ہے کہ میں تو محروم ہوں، [لیکن] چشم اُس کو دیکھ لے گی۔

Ko'z qarosidin yozay dermen bitik, hayhotkim,
Kuydurur g'ayratki, men mahrumu ko'z ko'rgay ani.

 

[حسان خان]

هر الِف سرْو اېدی، هې غُنچه و دالی سُنبُل
دېمه‌یین نامه که بیر تازه گُلستان تاپتیم
(امیر علی‌شیر نوایی)
[تمہارے نامے میں] ہر «الِف» سرْو تھا، «ہا» غُنچہ تھا، جبکہ اُس کا «دال» سُنبُل تھا۔۔۔ مَیں نہ کہوں [کہ مجھ کو] نامہ [مِلا ہے]، بلکہ [مَیں کہوں کہ] مَیں نے ایک تازہ گُلستان پا لیا۔

Har alif sarv edi, he g'unchavu doli sunbul
Demayin nomaki, bir toza guliston toptim

 

[حسان خان]

(رباعی)
نامه‌نگ من‌گه روح‌دین نشان بۉلدی ینه
آسایشِ جانِ ناتوان بۉلدی ینه
هر حَرفی انینگ تنیم‌ده جان بۉلدی ینه
هر لفظی حیاتِ جاودان بۉلدی ینه
(امیر علی‌شیر نوایی)
تمہارا نامہ میرے لیے دوبارہ نشانِ رُوح ہو گیا، اور دوبارہ [میری] جانِ ناتواں کی آشائش ہو گیا۔۔۔ اُس کا ہر حَرف دوبارہ میرے تن میں جان ہو گیا۔۔۔ اُس کا ہر لفظ دوبارہ حیاتِ جاوداں ہو گیا۔

Nomang manga ruhdin nishon bo'ldi yana,
Osoyishi joni notavon bo'ldi yana.
Har harfi aning tanimda jon bo'ldi yana,
Har lafzi hayoti jovidon bo'ldi yana.

 

[حسان خان]

عِذار و لعلِ لبینگ وصفی‌نی قچان یازدیم
آقیب کۉزوم یاشی گُل‌رنگ بۉلدی قان کاغذ
(امیر علی‌شیر نوایی)
میں نے جب تمہارے رُخسار اور لعلِ لب کا وصف لکھا تو میرے گُل رنگ اشک بہے اور کاغذ خون ہو گیا۔

Uzoru la'li labing vasfini qachon yozdim,
Oqib ko'zum yoshi gulrang bo'ldi qon kog'az.

 

[حسان خان]

مثنویِ «سبعهٔ سیّار» سے ایک بیت:
دهر ارا شه چو تورک واقع‌دور
اېل ارا تورک لفظی شایع‌دور
(امیر علی‌شیر نوایی)
زمانے میں شاہ چونکہ تُرک ہے، [اِس لیے] مردُم کے درمیان زبانِ تُرک (تُرکی) شائع و رائج ہے۔

Dahr aro shah chu turk voqe'dur
El aro turk lafzi shoyi'dur.

 

[حسان خان]

مثنویِ «سدِّ اسکندری» سے ایک بیت:
نېچوک کیم سکندر کېزیب خُشک و تر
مُسخّر قیله‌ی نظم ایله بحر و بر
(امیر علی‌شیر نوایی)
جس طرح سِکندر خُشک و تر گھوما پِھرا تھا، [اُسی طرح آؤ] میں [بھی] نظم کے ذریے بحر و بر کو مُسخّر کر لوں۔

اُزبکستان کے لاطینی رسم الخط میں:
Nechukkim, Sikandar kezib xushku tar
Musaxxar qilay nazm ila bahru bar

تُرکیہ کے لاطینی رسم الخط میں:
Niçük kim Sikender kizip huşk u ter
Musahhar kılay nazm ile bahr u ber

 

[حسان خان]

(مصرع)
دۉست‌لر اهلِ زمان‌دین مِهر اُمیدی توتمه‌نگیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے دوستو! اہلِ زمانہ سے محبّت کی اُمید مت رکھیے۔

Do'stlar, ahli zamondin mehr umidi tutmangiz

 

[ارسلان بای]

(مصرع)
دۉست‌لر اهلِ زمان‌دین مِهر اُمیدی توتمه‌نگیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے دوستو! اہلِ زمانہ سے محبّت کی اُمید مت رکھیے۔

Do'stlar, ahli zamondin mehr umidi tutmangiz

 

[حسان خان]

تېنگری خلق اېتمیش مېنی گۉیا ملالت چېککه‌لی
کیم دمې یۉق کیم اېمس‌مېن خلقِ نادان‌دین ملول
(امیر علی‌شیر نوایی)
[معلوم ہوتا ہے کہ] خدا نے مجھ کو گویا ملالت کھینچے کے لیے خَلق کیا ہے، کیونکہ کوئی لمحہ ایسا نہیں ہوتا کہ جب میں مردُمِ ناداں کے باعث ملول نہیں ہوتا۔

Tengri xalq etmish meni go’yo malolat chekkali,
Kim, dame yo’qkim, emasmen xalqi nodondin malul.

 

[حسان خان]

ای کۉنگول بیر نَوع اۉلوب‌مېن اهلِ دَوران‌دین ملول
کیم اېرورمېن کیم که آن‌دین یخشی یۉق آن‌دین ملول
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے دل! میں اہلِ زمانہ سے ایک ایسی طرح ملُول ہو گیا ہوں کہ [اب] میں اُس [شخص] سے [بھی] ملُول ہوں کہ جس سے خوب تر کوئی نہ ہو۔

Ey ko'ngul, bir nav' o'lubmen ahli davrondin malul,
Kim erurmen kimki ondin yaxshi yo'q, ondin malul.

 

[حسان خان]

هجر اگر بودور، نېته‌ی مېن جان‌نی، جان نېتسون مېنی
کیم اېرور هر لحظه مېن‌دین جان و مېن جان‌دین ملول
(امیر علی‌شیر نوایی)
ہجر اگر ایسا ہے تو میں جان کا کیا کروں؟ اور جان میرا کیا کرے؟۔۔۔ کہ ہر لحظہ جان مجھ سے اور میں جان سے ملُول ہوں۔

Hajr agar budur, netay men jonni, jon netsun meni,
Kim erur har lahza mendin jonu men jondin malul.

 

[حسان خان]

ایسته‌سنگ مقصد، قدم قۉی، طعن تاشی‌دین نې باک
کعبه تاپتی بۉلمه‌غان خارِ مُغیلان‌دین ملول
(امیر علی‌شیر نوایی)
اگر تم مقصد چاہتے ہو تو [راہ پر] قدم رکھ دو، سنگِ طعن سے کیا باک؟۔۔۔ اُس شخص نے کعبہ پایا کہ جو خارِ مُغیلاں سے ملُول نہ ہوا۔

Istasang maqsad, qadam qo'y, ta'n toshidin ne bok,
Ka'ba topti bo'lmag'on xori mug'ilondin malul.

 

[حسان خان]

یوزین کۉرگچ باشیم‌غه توشتی مُشکین زُلفی سَوداسی
فغان کیم بیر باقیش‌ده یوز بلا باشیم‌غه کېلتوردوم
(امیر علی‌شیر نوایی)
اُس کے چہرے کو دیکھتے ہی میرے سر میں اُس کی زُلفِ سیاہ کا عشق و جُنون گِر گیا (در آیا)۔۔۔ آہ! کہ میں ایک نگاہ [کرنے] میں اپنے سر پر صد بلائیں لے آیا۔

Yuzin ko'rgach boshimg'a tushti mushkin zulfi savdosi,
Fig'onkim, bir boqishda yuz balo boshimg'a kelturdum.

 

[حسان خان]

قوش کېتوردی نامه‌نگ و کۉنگلوم‌نی قیلدی شُعله‌خیز
أیله‌دی گۉیا قناتی‌نینگ یېلی بو اۉت‌نی تیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
پرندہ تمہارا نامہ لایا اور [نتیجتاً] اُس نے میرے دل کو شُعلہ خیز کر دیا۔۔۔ گویا اُس کے بال و پر کی باد نے اِس آتش کو تیز کر دیا۔

Qush keturdi nomangu ko'nglumni qildi shu'laxez,
Ayladi go'yo qanotining yeli bu o'tni tez.

 

[حسان خان]

مېن‌گه قدح‌نی دمادم یېتورگیل، ای ساقی
که غم هلاک قیلور بار اېسم دمې آن‌سیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے ساقی! میری جانب لمحہ بہ لمحہ ساغرِ [شراب] پہنچاؤ، کیونکہ اگر میں ایک لمحہ [بھی] اُس کے بغیر ہوؤں تو غم [مجھ کو] ہلاک کر دے گا۔

Menga qadahni damodam yeturgil, ey soqiy,
Ki g'am halok qilur bor esam dame onsiz.

 

[حسان خان]

نازَنین‌لر بې‌نوالرغه ترحُّم أیله‌نگیز
لُطف اگر یۉق‌تور، غضب بیرله تکلُّم أیله‌نگیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے نازنینو! بے نواؤں پر رحم کیجیے۔۔۔ اگر لُطف نہیں ہے، تو [کم از کم] غضب کے ساتھ [ہی] تکلُّم کیجیے۔

Nozaninlar benavolarg'a tarahhum aylangiz,
Lutf agar yo'qtur, g'azab birla takallum aylangiz.

 

[حسان خان]

عشق دریاسی‌غه ای کیم کیردینگ
بیل که بو بحر اېرور پایان‌سیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے کہ جو عشق کے بحر میں داخل ہوئے ہو۔۔۔ جان لو کہ یہ بحر بے پایاں (بے انتہا) ہے۔

Ishq daryosig'a, eykim, kirding,
Bilki, bu bahr erur poyonsiz.

 

[حسان خان]

یارسیز کۉنگلوم اېرور آشُفته
مُلک آشوب تاپر سُلطان‌سیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
یار کے بغیر میرا دل آشُفتہ ہے۔۔۔ سُلطان کے بغیر مُلک آشوب [و فتنہ] میں مُبتلا ہو جاتا ہے۔

Yorsiz ko'nglum erur oshufta,
Mulk oshub topar sultonsiz.

 

[حسان خان]

گر نوایی چېکر اون هجر کونی
یۉق عجب تون اېمس ایت افغان‌سیز
(امیر علی‌شیر نوایی)
اگر بہ روزِ ہجر «نوائی» صدا نِکالے (نالہ کرے) تو عجب نہیں ہے۔۔۔ شب کے وقت سگ بے فغاں نہیں ہوتا (یعنی شب کے وقت سگ لازمی فغاں کرتا ہے)۔

Gar Navoiy chekar un hajr kuni,
Yo'q ajab tun emas it afg'onsiz.

 

[حسان خان]

اېل ایچره کۉپ‌دورور افسانه لَیلی حُسنی‌دین، لېکن
سېنینگ حُسنونگ‌غه تشبیه اېتمک آنی نې حکایت‌دور؟
(امیر علی‌شیر نوایی)
مردُم کے درمیان حُسنِ لیلیٰ کے بارے میں افسانے بِسیار ہیں، لیکن تمہارے حُسن کے ساتھ اُس کو تشبیہ دینا کیسی [عجیب] حکایت ہے؟

El ichra ko'pdurur afsona Layli husnidin, lekin
Sening husnungg'a tashbih etmak oni ne hikoyatdur?