متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

بۉلمه‌سه اول تن ارا عشق و محبّت ذرّه‌ئې
صورتِ دیوار اېرور، بیل‌گیل او تن‌نی جانی یۉق
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
اگر اُس تن میں ایک ذرّہ [قدر] بھی عشق و محبّت نہ ہو تو وہ تصویرِ دیوار ہے، جان لو کہ وہ تن جان نہیں رکھتا۔

Bo'lmasa ul tan aro ishqu muhabbat zarrae,
Surati devor erur, bilgil u tanni joni yo'q.

 

[حسان خان]

(مصرع)
کۉر بۉلسون اول کیشی که دیدهٔ گریانی یۉق
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
وہ شخص کور ہو جائے کہ جو دیدۂ گِریاں نہیں رکھتا!
× کور = نابینا، اندھا

Ko'r bo'lsun ul kishiki diydai giryoni yo'q

 

[حسان خان]

وه منی باشیم‌غه توشتی، نه قیله‌ی، سودایِ عشق
أیته بېرسم ذرّه‌سی‌غه طاقت اېتمس کۉهِ قاف
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
آہ! میرے سر میں عشق کا جُنون گِر گیا، میں کیا کروں؟۔۔۔۔ اگر میں کہہ دوں تو کوہِ قاف اُس کے ذرّے کو [بھی] تحمُّل نہ کر پائے گا۔

Vah mani boshimg'a tushti, na qilay, savdoi ishq,
Ayta bersam zarrasig'a toqat etmas Ko'hiqof.

 

[حسان خان]

بلاغت باده‌سی‌یله پُر لبالب شعریمۆن جامې
گؤره‌ن‌لر ذاتیا آنې سانور نظمِ نوایی‌دۆر
(ذاتی)
اے ذاتی! بادۂ بلاغت سے لبالب میرے جامِ شاعری کو دیکھنے والے افراد گُمان کرتے ہیں کہ [گویا] یہ نظمِ نوائی ہے۔
× نوایی = امیر علی‌شیر نوایی

Belâgat bâdesi ile pür leb-â-leb şi'rimün câmı
Görenler Zâtiyâ anı sanur nazm-ı Nevâyî'dür

مأخذ

 

[حسان خان]

عُثمانی کُرد شاعر «شُکریِ بِدلیسی» نے اپنی مثنوی «سلیم‌نامه» کا آغاز اِس بیت سے کیا ہے:
باشلایالوم سؤزی بسم‌الله ایله
کیم شرف تاپار سؤز اسم‌الله ایله
(شُکریِ بِدلیسی)
[آؤ] ہم سُخن کو بسم اللہ کے ساتھ آغاز کریں، کیونکہ سُخن اللہ کے نام سے شَرف پاتا ہے۔

Başlayalum sözi bismillah ile
Kim şeref tapar söz ismullah ile

 

[حسان خان]

میرے ایک پسندیدہ ترین تُرکِیَوی نغمے سے دو سطریں:
نه قادار ایسته‌سم ده بونو بیر داها،
دؤنه‌بیلیر می‌ییز بیز ان باشېنا؟
خواہ میں جس قدر بھی یہ چاہوں، کیا ہم [دونوں] دوبارہ اِس [محبّت] کے بالکل آغاز پر واپَس پہنچ سکتے ہیں؟

Ne kadar istesem de bunu bir daha,
Dönebilir miyiz biz en başına?

 

[حسان خان]

میرے ایک پسندیدہ ترین تُرکِیَوی نغمے سے چند سطریں:

دور، بیر داها بول
دویغونو کایب‌ائتمیش اۏلامازسېن سن
قالق، بیر داها باق
بیر یۏلو واردېر البه‌ت عشقېن بن‌له

رُکو، دوبارہ یافْت کرو
ایسا نہیں ہو سکتا کہ تم نے اپنے احساس کو [کُلّاً] گُم کر دیا ہو
کھڑے ہو، دوبارہ نگاہ کرو
تمہارے عشق کی میرے ساتھ یقیناً اِک راہ موجود ہے
(یعنی میرے ساتھ عشق کو جاری رکھنے کے لیے حتماً اِک راہ موجود ہو گی۔)

Dur, bir daha bul
Duygunu kaybetmiş olamazsın sen
Kalk, bir daha bak
Bir yolu vardır elbet aşkın benle

 

[حسان خان]

ای هُدایی حقې ذکر ائت دائما
تا که صدرا حاصل اۏلا انشراح
(عزیز محمود هُدایی)
اے 'ہُدائی! دائماً خدا کا ذکر کرو تاکہ سینے کو اِنشِراح و کُشائش حاصل ہو۔

Ey Hüdâyî Hakk'ı zikr et dâ'imâ
Tâ ki sadra hâsıl ola inşirâh

 

[حسان خان]

ایکی هُنر وئردی بانا ذوالجلال
بیری شجاعت بیری فضل و کمال
(طاشلېجالې یحییٰ بیگ)
خدائے ذوالجلال نے مجھے دو ہُنر دیے: اُن میں سے ایک شجاعت، اور ایک فضل و کمال۔

İki hüner verdi bana Zü’l-celâl
Biri şecaât biri fazl u kemâl

 

[حسان خان]

عُثمانی البانوی شاعر «طاشلېجالې یحییٰ بیگ» کی تُرکی مثنوی «گُلشنِ انوار» سے ایک بیت:
بسم الله الرّحمٰن الرّحیم
سرْوِ گُلستانِ کلامِ قدیم
(طاشلېجالې یحییٰ بیگ)
«بسم الله الرّحمٰن الرّحیم» کلامِ قدیم کے گُلستان کا سرْو ہے۔

Bismi'llahi'r-rahmani'r-rahîm
Serv-i gülistân-ı kelâm-i kadîm

 

[حسان خان]

فارْس کے قشقائی لہجے میں ایک بند:
داها عؤمرینگ پئیمانه‌سی دۏلوب‌دور
جوان‌لېقېنگ تر-گۆلزارې سۏلوب‌دور
من بیلمه‌نم یار و یۏل‌داش نۏلوب‌دور
هئچ کیمسه‌نینگ خۏش دئورانې دؤنمه‌سین
شاد عؤمرۆنینگ چراغ‌لارې سؤنمه‌سین
(منصورشاه محمّدی)
حالا عُمْر کا پیمانہ پُر ہو گیا ہے۔۔۔ جوانی کا گُلزارِ تر پژمُردہ ہو گیا ہے۔۔۔ میں نہیں جانتا کہ یار و رفیق کیا ہو گئے ہیں (یا اُن کو کیا ہو گیا ہے)۔۔۔ [خدا کرے کہ] کسی بھی شخص کے ایّامِ خوش نہ پلٹیں!۔۔۔ اور اُس کی شاد عُمر کے چراغ نہ بُجھیں!

Daha 'ömring peymanesi dolubdur
Cevanlıḳıng ter-gülzarı solubdur
Men bilmenem yar u yoldaş nolubdur
Héç kimsening ḫoş devranı dönmesin
Şad 'ömrüning çeraġları sönmesin
(Mansur-Şah Muhammedî)

× مندرجۂ بالا بند گیارہ ہِجوں کے ہِجائی وزن میں ہے۔

 

[حسان خان]

رحم ائت منه، حئیرانېن اۏلوم، گئتمه نظردن
گؤز ایشېغې‌سان، گؤز ایشېغې گؤزده گره‌ک‌دیر
(وحید قزوینی)
مجھ کر رحم کرو، میں تمہارا والِہ و شیفتہ ہو جاؤں!، [میری] نظر سے مت جاؤ۔۔۔۔ تم نُورِ چشم ہو، نُورِ چشم [کا] چشم میں [ہونا] لازم ہے۔

Rəhm et mənə, heyranın olum, getmə nəzərdən,
Göz işığısan, göz işığı gözdə gərəkdir

 

[حسان خان]

بو جانېمې گر ایسته‌سه جانان، گۆله-گۆله
مئی شیشه‌سی کیبی وئره‌رم جان، گۆله-گۆله
(وحید قزوینی)
اگر جاناں اِس میری جان کی خواہش کرے [تو میں] ہنستے ہنستے [دے دوں گا]۔۔۔ شیشۂ مَے کی طرح میں ہنستے ہنستے جان دے دوں گا۔

Bu canımı gər istəsə canan, gülə-gülə,
Mey şişəsi kibi verərəm can, gülə-gülə

 

[حسان خان]

اۏلما شۆکۆفته گر بنی یاندېرسا داغ‌لار
پروانه گر یانار ایسه، سؤنمه‌ز چېراغ‌لار
(وحید قزوینی)
اگر داغ مجھے جلائیں تو تم شِگُفتہ مت ہوؤ۔۔۔ پروانہ اگر جلتا ہو تو چراغ نہیں بُجھتے۔

Olma şüküftə gər bəni yandırsa dağlar,
Pərvanə gər yanar isə, sönməz çırağlar

 

[حسان خان]

(مصرع)
آبِ توحید ایله دل‌دن ماسِوا نقشې‌نې یو
(طاشلېجالې یحییٰ بیگ)
آبِ توحید کے ذریعے دل سے ماسِوا کے نقش کو دھو ڈالو۔

Âb-ı tevhîd ile dilden mâsivâ nakşını yu

 

[حسان خان]

شُعَرایِ عجمۆن دیوانې
حُسنِ معنا و معارف کانې
(یوسف نابی)
شاعرانِ عجم کے دواوین حُسنِ معنی اور معارف کی کان ہیں۔

Şuarâ-yı Acemün dîvânı
Hüsn-i ma'nâ vü ma'ârif kânı

 

[حسان خان]

یار دۏداغېن امه‌ر قارشې‌دا حلوا کیمی
باخا-باخا آغلارام نرگسِ شهلا کیمی
(صفی‌قُلی بیگ صفی)
یار [میرے] مُقابل اپنے لب کو حلوے کی طرح چوستا ہے۔۔۔ [اُس پر] نگاہ کر کر کے میں نرگسِ شہلا کی طرح روتا ہوں۔

Yar dodağın əmər qarşıda həlva kimi,
Baxa-baxa ağlaram nərgisi-şəhla kimi
(Səfiqulu bəy Səfi)

 

[حسان خان]

نظامی گنجوی سے منسوب ایک فارسی بیت کا منظوم تُرکی ترجمہ:
ائی پری اۆزلۆ، نیظامی سنی گؤزله‌ر، گل، گل،
گل، قارېشقا ائوی بیر مۆلکِ سۆلئیمان اۏلسون!
(مترجم: محمدآغا سُلطانوف)
اے پری رُخ! نظامی تمہارا انتظار کر رہا ہے، آ جاؤ، آ جاؤ۔۔۔ آ جاؤ، [تاکہ] چیونٹی کا گھر ایک مُلکِ سُلیمان ہو جائے!

Ey pəri üzlü, Nizami səni gözlər, gəl, gəl,
Gəl, qarışqa evi bir mülki-Süleyman olsun!

 

[حسان خان]

حمدیہ بیت:
فاتحهٔ فِکرت و ختمِ سُخُن
نام خُدایست بر او ختم کُن
(نظامی گنجوی)
فِکر کی ابتدا اور سُخن کا اختتام خُدا کا نام ہے، [لہٰذا] اُس پر ختم کرو۔

نظامی گنجوی کی مندرجۂ بالا فارسی بیت کا منظوم تُرکی ترجمہ:
هر سؤزۆن، دۆشۆنجه‌نین اۏدور اه‌ووه‌لی سۏنو
نه سؤیله‌سن، تانرې‌نېن آدی‌ېلا قورتار اۏنو
(مترجم: لاادری)
ہر سُخن و فِکر کا اوّل و آخر وہ (خدا) ہے۔۔۔ تم جو کچھ بھی بولو، اُس کو خدا کے نام کے ساتھ ختم کرو۔

Hər sözün, düşüncənin odur əvvəli sonu
Nə söyləsən, Tanrının adıyla qurtar onu

 

[حسان خان]

نوبهار اۏلدو و دیوانه‌لیگیم باشلاندې
کؤنلۆمۆن شیشه‌سی اطفالې گؤرۆب داشلاندې
(وحید قزوینی)
نوبہار ہوئی اور میری دیوانگی شروع ہو گئی۔۔۔ میرے دل کا شیشہ اطفال کو دیکھ کر سنگسار ہو گیا۔

Novbahar olduvü divanəligim başlandı,
Könlümün şişəsi ətfalı görüb daşlandı