متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

اۏلور آه ائیله‌دۆکچه جوشِ خون‌آبِ درون پیدا
ایده‌ر طوفانِ حسرت بؤیله موجِ شُعله‌گون پیدا
(سُلیمان افندی 'مذاقی')
[میرے] آہ کرتے رہنے پر جوشِ خُونابِ درُوں پیدا ہوتا ہے۔۔۔ طوفانِ حسرت اِس طرح [کی] موجِ شُعلہ گُوں پیدا کرتا ہے۔

Olur âh eyledükçe cûş-ı hûn-âb-ı derûn peydâ
İder tûfân-ı hasret böyle mevc-i şu'le-gûn peydâ

× شاعر عُثمانی بوسنیا کے شہر «چاینیچه» میں مُتولِّد ہوئے تھے۔

 

[حسان خان]

وادیِ فرقت‌ده اۏلدوق واصلِ سیلِ سِرِشک
نیجه دم‌لردۆر که گَردِ راه‌دان آسوده‌یۆز
(فهیمِ قدیم)
وادیِ فُرقت میں ہم سیلابِ اشک سے واصل ہو گئے۔۔۔ کتنے ہی لمحوں سے ہم گَردِ راہ سے آسُودہ ہیں۔

Vâdi-i firkatde olduk vâsıl-ı seyl-i sirişk
Nice demlerdür ki gerd-i râhdan âsûdeyüz

 

[حسان خان]

گؤره‌ن‌لر گۆل گیبی زخموم ایده‌رلر حالۆمه خنده
درونوم لاله‌آسا داغ داغ اۏلدې بو حاله‌ت‌دن
(فهیمِ قدیم)
گُل جیسے میرے زخم کو دیکھنے والے افراد میرے حال پر خندہ کرتے ہیں۔۔۔ اِس حالت کے باعث میرا درُون لالہ کی مانند داغ داغ ہو گیا۔

Görenler gül gibi zahmum iderler hâlüme hande
Derûnum lâle-âsâ dâg dağ oldı bu hâletden

 

[حسان خان]

بیر ذوق‌ده‌یم که وصف اۏلېنماز
عشق ائیله‌دی تا که جانې مدهوش
(فهیمِ قدیم)
عشق نے جب سے جان کو مدہوش کیا ہے، میں ایک ایسے ذَوق و لذّت میں ہوں کہ وصف نہیں ہو پاتا۔

Bir zevkdeyem ki vasf olınmaz
'Aşk eyledi tâ ki cânı medhûş

 

[حسان خان]

نشوهٔ مُل‌دن دئگۆل سُرخیِ ‌رویِ اهلِ عشق
بلکه ایتمیش ذوقِ لعلۆن آن‌لارې مُل‌دن خجِل
(فهیمِ قدیم)
اہلِ عشق کے چہرے کی سُرخی نشۂ شراب کی وجہ سے نہیں ہے، بلکہ تمہارے لعلِ لب کے ذَوق و لذّت نے اُن کو شراب سے شرمندہ کر دیا ہے۔

Neşve-i mülden degül surhi-i rûy-ı ehl-i aşk
Belki itmiş zevk-i la‘lün anları mülden hacîl

 

[حسان خان]

سُلطان سُلیمان قانونی کو مُخاطَب کر کے کہی گئی بیت:
خُسرَوا اربابِ نظما احترام ایت احترام
چۆن سئوه‌ردی بون‌لارې محبوبِ ربُّ‌العالَمین
(خیالی بیگ)
اے پادشاہ! اربابِ نظم [و شاعری] کا احترام کرو، احترام۔۔۔۔ کیونکہ ربُّ العالَمین کے محبوب (حضرتِ رسول) اِن کو محبوب رکھتے تھے۔

Husrevâ erbâb-ı nazma ihtirâm it ihtirâm
Çün severdi bunları Mahbûb-ı Rabbü'l-'âlemîn

 

[حسان خان]

سالا مالا قُوّتِ بازویه ائتمه اعتماد
خاک‌ده بین‌لرله جم بین‌لرله رُستم گیزلی‌دیر
(یۏزغات‌لې محمد سعید فنّی)
سال و مال و قُوّتِ بازو پر اعتماد مت کرو۔۔۔ خاک میں ہزاروں جمشید اور ہزاروں رُستم پِنہاں ہیں۔

Sâla mâla kuvvet-i bâzûye etme i'timâd
Hâkde binlerle Cem binlerle Rüstem gizlidir

 

[حسان خان]

رُوحیا اۏلدوق گرفتارِ کمندِ زُلفِ یار
غیر سیرِ باغ ایده‌ر بیز کُنجِ غم‌دا پای‌بست
(روحی بغدادی)
اے رُوحی! ہم کمندِ زُلفِ یار میں گرفتار ہو گئے۔۔۔ غیر باغ کی سَیر کرتا ہے، [جبکہ] ہم گوشۂ غم میں پابستہ ہیں۔

Rûhiyâ olduk giriftâr-ı kemend-i zülf-i yâr
Gayr seyr-i bâğ ider biz künc-i gamda pây-best

 

[حسان خان]

گؤنلۆمه بیر جام سوندې ساقیِ بزمِ الست
نیجه یېل‌لاردور یاتور مَی‌خانهٔ وحدت‌ده مست
(روحی بغدادی)
ساقیِ بزمِ الست نے میرے دل کو ایک جام پیش کیا۔۔۔ کتنے ہی سالوں سے وہ میخانۂ وحدت میں مست لیٹا ہوا ہے۔

Gönlüme bir câm sundı sâkî-i bezm-i elest
Nice yıllardur yatur meyhâne-yi vahdetde mest

 

[حسان خان]

(مصرع)
دلییۏر سینه‌می هیجرِ گۆلِ رعنایِ وطن
(یۏزغات‌لې محمد سعید فنّی)
وطن کے گُلِ رعنا کا ہجر میرے سینے کو سوراخ کر رہا ہے۔

Deliyor sinemi hicr-i gül-i ra'na-yı vatan

 

[حسان خان]

ای کربلا چؤلۆنده قوربان اۏلان حۆسئینیم
اطفالې تشنه‌لېق‌دان عطشان اۏلان حۆسئینیم
(حُسین نادم نخچِوانی)
اے صحرائے کربلا میں قُربان ہونے والے میرے حُسین!۔۔۔ اے میرے حُسین، کہ جس کے اطفال تشنگی سے عطشاں ہیں۔

Ey Kərbəla çölündə qurban olan Hüseynim,
Ətfalı təşnəlıqdan ətşan olan Hüseynim.

 

[حسان خان]

فصلِ تابستان گلۆپ ایردی اۏ گۆن‌لر کیم اۏلا
اهلِ دل‌لر مَی‌پرست و اهلِ زُهد آتش‌پرست
(روحی بغدادی)
موسمِ گرما آ گیا، وہ ایّام آ پہنچے کہ [جن میں] اہلِ دل افراد شراب پرست اور اہلِ زُہد آتش پرست ہو جائیں [گے]۔

Fasl-ı tâbistân gelüp irdi o günler kim ola
Ehl-i diller mey-perest ü ehl-i zühd âteş-perest

 

[حسان خان]

آلتمیش اوچ ییل عُمر کۉردی یېر یوزی‌ده حق رسول
اُمّتیم دېب ییغلر اېردی کېچه-کوندوز مُصطفیٰ
(مجروح)
رسولِ حق نے رُوئے زمیں پر شصْت و سہ (تریسٹھ) سال عُمر دیکھی
حضرتِ مُصطفیٰ "میری اُمّت" کہہ کر شب و روز رویا کرتے تھے

Oltmish uch yil umr ko'rdi yer yuzida Haq Rasul,
Ummatim deb yig'lar erdi kecha-kunduz Mustafo.

 

[حسان خان]

ییغله‌مه‌ی اۉتتی تمام عُمرینگ ای مجروح سنینگ
تانگ‌له نه دېرسن خُدانی آلدی‌ده ای رۉسیاه
(مجروح)
اے 'مجروح'! تمہاری تمام عُمر گِریہ کیے بغیر گُذر گئی۔۔۔ اے بدکار و بدبخت! تم بہ روزِ قیامت خدا کے پیش میں کیا کہو گے؟

Yig'lamay o'tti tamom umring, ey Majruh saning,
Tongla na dersan Xudoni oldida, ey ro'siyoh.

 

[حسان خان]

طلب قیل معنوی گنج، ای برادر
وگرنه سن‌دین اولیٰ گاو ایله خر
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
اے برادر! معنوی و رُوحانی خزانہ طلب کرو۔۔۔ ورنہ تم سے بہتر گاو و خر ہیں۔

Talab qil ma'naviy ganj, ey birodar,
Vagarna sandin avlo gov ila xar.

 

[حسان خان]

سنی دردینگ‌نی أیتیب ییغله‌سم جان و جهان کویگه‌ی
فغانیم‌دین فغان أیلب زمین و آسمان کویگه‌ی
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
اگر میں تمہارے درد کو بیان کر کے گِریہ کروں تو جان و جہاں جل جائیں گے۔۔۔ میری فغاں سے فغاں کر کے زمین و آسمان جل جائیں گے۔

Sani dardingni aytib yig'lasam jonu jahon kuygay,
Fig'onimdin fig'on aylab, zaminu osmon kuygay.

 

[حسان خان]

صنم‌نی دردی‌نی دفتر قیلیب خط‌گه بیتیب بۉلمس
انی اسراری‌نی بې‌فهم‌لرگه شرح اېتیب بۉلمس
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
صنم کے درد کو دفتر (ڈائری) کر کے مکتوب میں نہیں لِکھا جا سکتا۔۔۔ اُس کے اَسرار بے فہموں کو شرْح و بیان نہیں کیے جا سکتے۔

Sanamni dardini daftar qilib, xatga bitib bo'lmas,
Ani asrorini befahmlarga sharh etib bo'lmas.

 

[حسان خان]

ای سنی عشقینگ بیلن دېوانه بۉلدیم عاقبت
شمعِ حُسنینگ اوستی‌ده پروانه بۉلدیم عاقبت
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
اے کہ میں تمہارے عشق کے ساتھ بالآخر دیوانہ ہو گیا۔۔۔ میں تمہاری شمعِ حُسن پر بالآخر پروانہ ہو گیا۔

Ey sani ishqing bilan devona bo'ldim oqibat,
Sham'i husning ustida parvona bo'ldim oqibat.

 

[حسان خان]

حافظ‌نی کۉرونگ اوشبو زمان تورک تیلینده
گر کېلدی اېسه فارس‌ده اول حافظِ شیراز
(حافظ خوارَزمی)
اگر فارْس میں وہ «حافظِ شیرازی» آئے تھے تو تم تُرکی زبان میں اِس زمانے میں «حافظ [خوارَزمی]» کو دیکھو۔

Hofizni ko‘rung ushbu zamon turk tilinda,
Gar keldi esa forsda ul Hofizi Sheroz.

 

[حسان خان]

اېل و یورتیم‌دین کېچیب، عُزلت‌نشین‌لیک خۉ قیلیب
چُغْز ینگلیغ صاحبِ ویرانه بۉلدیم عاقبت
(خواجه‌نظر هُوَیدا)
اپنے مردُم و وطن کو تَرک کر کے [اور] گوشہ نشینی کی عادت کر کے میں بالآخر اُلّو کی مانند صاحبِ ویرانہ ہو گیا۔

Elu yurtimdin kechib, uzlatnishinlik xo' qilib,
Chug'z yanglig' sohibi vayrona bo'ldim oqibat.