اسمٰعیل میرٹھی صفحہ 331 تا 360

صفحہ ۳۴۳

تشبیب قصیدہ

نماند تاب فراق تو بیش ازیں مارا
بیار جام کہ خالی کنیم مینارا

بقطع وادئی عشق تو درنخستیں گام
زپافگند جنوں عقل دست بالارا

زتوگسستن پیماں زمادرستی عہد
بیاکہ قاعدہ برہم زینم دنیارا

اگرتومے مذہبی دادتشنہ کامی من
بآب دیدہ بگیدم عیوں دریارا

مدار چرخ بہ آہے زہم نمے پاشد
چساں زدائرہ غم بروں کشم پارا

مراد لے ست کہ ازننگ پارہ پارہ شود
بقامتم چوبدوزند حلئہ خارا

نہم ازتف دل داغ بردل آتش
بہ تند صرصر آہے دہیم صحرارا

بہ ترس ازیں کہ تو انم من ازپتیدن دل
کہ پابرہنہ برآرم بدشت لیلے را

یک امشب است بیادتو ہم چو روز شمار
بگوچہ قدرنہی وعدہ ہائے فردارا

تشبیب قصیدہ

اے بہ نقاب رخت مہرقیامت نہاں
قامت موزون تو فتنہ آخر زماں

عارض مستور تو بتکدہ ہارا چراغ
نرگس مخمور تومیکدہ ہارامغاں

ہندوے زلف ترا حاصل ملک خطا
مردم چشم تراکسوت عباسیاں

 

صفحہ ۳۴۴

درخم ابروئے تو تیغ اجل معتکف
کاوش مژگان توقبلئہ نوک شاں

جنبش بازوئے توخون جہانے بدبخت
لعل دل آویزتو کرداشارت کہ ہاں

وصف تن نازکت گربر بانہا فتد
ہیچ کس ازجان خویش بازنجوید نشاں

ابرزجوش ہوس قطرہ چکاند بہ بحر
مہرزدغ حسد لمعہ فروشد بکاں

غیرت دنداں تو آب کند آں یکے
واں دگرے بالبت سنگ بودہمچناں

حکم جمال تو درشش جہت امضاپزیر
سکےہ حسن تو درہفت قلم رورواں

حیرتی روئے تو آئنہ دارد بہ پیش
حسرتی وصل توسیر برآید زجاں

طرز توغارت گردانش خاک فرنگ
ناز تو برہم زن حکمت یونانیاں

شاہد خوئے ترارنگ حیا ہم نشیں
لیلی حسن ترانازو اد اسارباں

عشوئہ تو بردررپردئہ زہد ورع
غمزئہ تو بشکند حوصلئہ قدسیاں

زہرہ چوبک رہ کنددرتو زشوخی نظر
سحر ادایت فرود آور دش ہوکشاں

گرتوکنی غمزہ راتیزبہ رسم ستم
مہرنماید دگرہرستم آسماں

گرزسراپردہ خویش پائے برآری بروں
پانہ رسد برزمیں بسکہ سرآید براں

نازکمر بستنت رنگ امیدم شکست
زاں کہ نہ گنجدہمی کشتن من درمیاں

بہیشی اہل دید ہست حدیث کلیم
چوں توکنی درنظر جلوہ بیک ناگہاں

 

صفحہ ۳۴۵

قطعہ

دوش گوئی کہ درنشیمن قدس
خیل روحانیاں خرامان ست

زدہ انداز نشاط انجمنے
طوبی وسلسبیل ورضوان ست

طوطیاں نند بال وپراز نور
سایہ وشاخسارو ریحان ست
ب
لبلا نند نغمہ شاں تحمید
چمن وگلشن وخیابان ست

قمریانت نعرہ شاں تہلیل
سروشمشادوطرف بستان ست

آہوا ننداز سرشت صفا
سبزہ وجوئبارومیدان ست

ماہیانندازخمیرہدٰی
خضر وساقی وآب حیوان ست

اختراننداز جلال وجمال
آسمان وزمین زایقاں ست

ہمہ از رحمت احتزاز نسیم
ہمہ فیض ابروباران ست

خم زتفریدوساغراز تحریر
طرفہ اجماع بادہ خواران ست

نعرئہ لاالہ الااللہ
ازدل ہرکہ ہست جو شان ست

ہرکہ بامن بدعوی آویزد
گویم آرے دلیل وبرہان ست

نہ روم برطریق استدلال
گرترا نیز نقد ایمان ست

ورقے زیں کتاب پاک بہ بر
کہ ہماناز عالم جان ست

بہ ہوائے طواف مضمونش
مرغ اندیشہ بال افشاں ست

 

صفحہ ۳۴۶

ہرکہ برفہم معنیش پے برد
دلش ازوجدپائے کوبان ست

فہم معنی کہ ہست فوزعظیم
نہ زسعی ست بل زوجدان ست

بودلعیت دریں جریدہ راز
گوہرولعل ودردمرجان ست

درومرجان دے نہ ازدریا
لعل اتانہ از بدخشان ست

درو مرجانش ازلطائف غیب
لعل رخشاں زسراعیان ست

دیدبان شواہد اکواں
ترجمان مظاہر شان ست

بہ تعجب مبیں دراوصافش
کہ زملفوظ شاہ شاہان ست

آنکہ درپیش ہمتش لاشے
ہرچہ ازاعتبار امکان ست

آنکہ درظل رایت فقرش
مامن زندو پارسابان ست

آنکہ دراوج عظمت وشانس
سعی اندیشہ ہم زنسیان ست

آنکہ دراوج عظمت وشانس
سعی اندیشہ ہم زنسیاں ست

آنکہ اندر فضائے مدحت او
رخش فکرت بہ ترک جولان ست

طور تحقیق راکلیم اللہ
ملک حیدراسلیمان ست

خرد اندیشد وباں گوید
شرح اوصاف اور نہ چنداں ست

دوسہ بیتے دگرکنم انشا
گرچہ ایں کار ہم نہ آسان ست

یعنی دروصف جامع ملفوظ
کہ مرآں شاہ راز خاصان ست

راشد ومرشدست وآل رسول
لمعئہ آفتاب تابان ست

انچہ بعد از نبی بہ امت ماند
آل پاک وے ست وقرآن ست

 

صفحہ ۳۴۷

قبلہ گاہش بظاہر وباطن
شاہ مردان وشیریزدان ست

خرقئہ او حسینی الحسنی ست
رقعئہ حلئہ شہیدان ست

ہم بہ حکم طریق وہم بہ نسب
جذوالاش قطب گیلان ست

اصل پاکش زیثرب وبضحاست
مولدش خطئہ خراساں ست

اوفتاد ست دردیار غریب
چند روزے بہ ہند مہمان ست

ایں لآلی کہ درکتاب کشید
خوان یغما برائے اخوان ست

چند گویم بہ لہجئہ فارس
خاک میرٹھ نہ یزد وطہران ست

گفت محمود وسال ختم کتاب
بحر توحید ونور عرفان سر

قطعئہ تاریخ

حسن بنوشت ملفوظات مرشد
بدل ہاریختہ انوار توحید

کتابے مستطابے لاجوابے
ہماناابر گوہر بار توحید

بہ بیں درہراشارٹ مے زندہ جوش
محیط اعظم زخارتوحید

قلندر ہرچہ گوید دیدہ گوید
چرائی بوالعجب درکار توحید

چواز توحید دیدم شرح اسرار
بگفتم آیت اسرار توحید

 

صفحہ ۳۴۸

قطعہ تاریخ

شدآں غوث علی سلطان ذی شان
کہ مارا قبلئہ دینا ودیں بود

مآب خلق عالم بارگاہ ہش
تو گوئی آسمانے برزمیں بود

شہ فقر وفنا دریاے توحید
دراے عرصئہ علم ویقین بود

فریدے بے حجاب راست گوئے
بہ عرفان وحقیقت دورہیں بود

زہر گونہ کمالش بہرئہ خاص
نشان اولین وآخریں بود

دلش تفسیر لاخوف علیھم
کہ فارغ ازغم دنیا ودیں بود

بہ ہمت پیش روفرد جریدہ
بہ کنج خوش دلی عزلت گزیں بود

بہ توحید وتوکل یک سوارہ
بترک دودن حق خلوت نشیں بود

بہ ایثارو کرم ابر گہربار
ظہور شان رب العٰلمین بود

سخن ہاے بلند وار جمندش
مذاق اہل حق راانگبیں بود

کلامش ہریکے صدباب حکمت
نکاتش طالباں رادل نشیں بود

برات قسمت خود ہرکسے یافت
جہانے خرمنش راخوشہ چیں بود

بجیب اندر محیط سرمدی برداشت
رموزوحدتش درآیتیں بود

خرابات حقیقت را قلندر
شریعت راامام المتقین بود

زآب وگل منزہ ذات پاکش
اگرچہ درمیان ماوطیں بود

 

صفحہ ۳۴۹

کلیدے بود اسرار ازل را
نقود گنج غیبی راامیں بود

ہمش حق الحقیقت بودیہیم
ہمش ملک صفا زیر نگیں بود

ندانم من چہ بودآں بحر مواج
نہ خود بود ونہ آں بودونہ ایں بود

بروں ازبودونابودست بودش
چراگویم چناں بودوچنیں بود

بہ بحر غیب چوں کشتی فروبرد
خردگفتاکہ خضر راہ ہیں بود

دیگر

شد غوث علی شہ زمانہ
سلطان حقیقت وطریقت

تاریخ وصال گفت ہاتف
اوبود شہنشہ حقیقت

قطعہ تاریخ وفات سرسالار جنگ بہادر

بودوستور دکن نام آورے مختار ملک
درمہمات امور سلطنت ماہوش وہنگ

ہمچواودستوردانائے ندارد کس بیاد
پاسبان امن وصلح ومال ودولت نام وننگ

نیربخت رعایا تافت براوج شرف
تازمام ملک ودولت دادہ بودندش بچنگ

فہمش آئیں ریاست رابنائے خوش نہاد
نظمش ازآئینہ نظم وسیاست بردزنگ

بودرائے محکمش اعضائے دولت راسپر
فتنہ ہائے ملک راتدبیر والایش حذنگ

فخر قوم و فخر ملک وحرزبازوئے دکن
بوستان خلق واحسان وسخار آب ورنگ

عدل را نوشیروانے بخت رااسکندرے
ضیغم صحرائے بینش بحر دانش راانہنگ

 

صفحہ ۳۵۰

بیکساں راوستگرے ختگاں رامرہمے
نیتش آں بودور دورش دلے نایدبہ تنگ

موج فیضانش گرفتہ چاردانگ ہندرا
ازلب رودکر شنا تاسردریائے گنگ

لوحئہ دل پر نگار راز شکر نعمت ہائے او
درس گاہ قوم راطغراے نامش نقش سنگ

مختصر گویم زاوصافش کہ ارزا نیش بود
تن زہندودیں زیثرب دانش ازملک فرنگ

شوروفریاد رعایاسدراہ اوشدے
عرصئہ عمر معین گرپزیر فتے درنگ

تابکے ایں نالہا محمود تاریخش بگوئے
پیکر آں پاک گوہر شدنہاں درخاک وسنگ

گفت ہاتف حسرتا صد حیف وہیہات آہ آہ
واے دانش مندونازک فہم سرسالار جنگ

دو کیسہ داریم

دوکیسہ پراز عیب داریم ما
یکے پیش روے ویکے پشت سر

دراں نقص ہمسائگاں ست وعیب
دریں زشتی نفس ماہست وشر

ازاں ہرچہ بینیم برکف نیہم
وزیں خود نداریم علم وخبر

دراں فکرت وہوش ماتیز و چست
دریں دیدئہ وگوش ماکوروکر

اگرہست ہمسایہ ہشیاردل
نہ کوبد درجنگ ہاما مگر

کند چارئہ غیب ونقصان خویش
زبد بینی مابگیرد ہنر

شودکیسہ اش ازبد یہاتی
پرد کیسہ مازعیب دگر

چنیں ست احوال ماراطریق
کہ فردازامروز آید بتر

 

صفحہ ۳۵۱

بہ پیچیدہ درباطن دیگراں
بہ پوشیدہ ازظاہر خود نظر

نشتہ چناں فارغ ازحال خویش
توگوئی نداریم سمع و بصر

مدام ایں چنیں آں چناں فکر ماست
نہ بانیک آویزرغبت نہ ازبد حزر

اگر گوش داری نصیحت نیوش
کن آویزئہ گوش جان این گیر

مکن قصہ ازعیب ہمسائگاں
بکن چارئہ خویش المختصر

غزلیات

رخ تمثیل ہم درآئینہ نادیدہ گویا
بخلوت گاہ نازآرے زخود پوشیدئہ گویا

تودرکنعان جسمانی ومصرجاں پراز غوغا
زپیراہان یوسف شمہ نششیدئہ گویا

پے دنیا کہ ازطویل امل بربافتی دامے
بسان عنکبوتے برمگس پیچیدئہ گویا

لب ناں آربدست آریم دوشاب ازجگر باشد
کفاف مازا قطاع محن بخشیدئہ گویا

بپائے لطف گشت بوستاں ئے فرماتاہر گل
بجائے خویش پنداردہمش بوئیدہ گویا

اللہ اللہ اصطلاح کہنہ ازبرکردہ اند
وزتقاضائے خرد حرفے مکررکودہ اند

برگماں آں لب شیریں کہ جزدر وہم نیست
طوطیاں منقارانزر تنگ شکر کردہ اند

ازشمیم زلف اونشنیدہ کس بوئے ہنوز
تودئہ از مشک وانبارے زعبرکردہ اند

 

صفحہ ۳۵۶

مے گساراں گردش چشمش ندیدہ یک نگاہ
بر تصور نقل بادام مقشر کردہ اند

درتنزہ گفت نتواں ازقد وبالاتنے او
حیف تشبیہے کہ باسرو صنوبر کردہ اند

نقش ہستی چوں سراسر ہست نیرنگ خیال
عاقبت سربرزندو ہمے کہ درسرکردہ اند

بیش وکم ہرگزنہ گرددہرچہ ہست از نیک و بد
زانکہ پیش از مابرات مامقدر کردہ اند

از غلط کاری عقل ایں جہاں ہرگزمپرس
تہمت ہرنیک وبدبرچرخ واختر کردہ اند

عابداں وقت عبادت نقش معبودے زنند
آشکار اشر کتے باذات داورکردہ اند

درحریم ذات اورہ نیست کس رااے عجب
قصہ بسیارا ازمقام وراہ ورہبر کردہ اند

صوفیاں از غیر حق تصنفیہ دل میکنند
غیر حق راخود چرا دردل مقرر کردہ اند

ہرکسے رااعتمادے برحسن عمل
ازسعادت ہائے خود چرادردل مقرر کردہ اند

دربت وبتخانہ روآور دہ قومے برخیال
قوم دیگر تکیہ برمحراب ومنبر کردہ اند

عاشقاں رانیست حاصل مایہ جزبے حاصلی
زاہداں راوست اندرسجہ گوہر کردہ اند

آں یکے رادادہ انداوصلہ اخلاق وادب
واں یکے رارندو سرمست وقلندر کردہ اند

آں یکے برآتش دوزخ کبابے میزند
واں یکے رامشربے ازآب کوثر کردہ اند

کیست کورہوا رتا درمنزل تحقیق راند
ہر یکے را مسلکے برنوع دیگر کردہ اند

بارگاہ وجدتش رکونشان وکو مقام
درحقیقت خود غلط بود انچہ باور کردہ ااند

نجم ذات واحدست امااسامی درمقال
ماہ پروین وسہاومہر انور کردہ ان