مٹھڑی زبان ‘سرائیکی‘

پاکستانی

محفلین
وراثت وچ خواب


اساں بزرگیں دے
ترکے دی تقسیم توں زخم اگڑین
جنھاں کوں سنبھیندے
ہتھیکا کریندے جوانی گزری
کئ زخم حالی وی محفوظ ہن پے
جیڑھے آون والی نسل کوں
اساں تحفے وچ ڈیونے ہن

انہاں کیتے کجھ خواب وی چنڑدے پے سے
محبت تے آزادی دے
جاگدییں ڈٹھے ہوے خواب
جزبییٔں دی تعظیم دے خواب
جنہاں دی تعبیر
او اپنٹے دور ءچ زبردستی منگسن

اساں اپنٹے حصے دے وچ زخم پاتن
اُنہاں کوں وراثت وچ خواب ڈیسوں


ممتاز حیدر ڈاہر
 

پاکستانی

محفلین
خواجہ غلام فرید

کیا حال سناواں دل دا
کوئ محرم راز نہ ملدا

منہ دھوڑ مٹی سر پایم
سارا ننگ نموز ونجایم
کوئ پچھن نہ ویڑھے آیم
ہتھوں الٹا عالم کھلدا

آیا بار برہوں سر باری
لگی ہو ہو شہر خواری

روندیٔیں عمر گزاریم ساری
نہ پایم ڈس منزل دا

دل یار کیتے کرلاوے
تڑپھاوے تے غم کھاوے

ڈکھ پاوے سول نبھاوے
ایہو طور تیڈے بیدل دا

دل پریم نگر ڈوں تانگے
جتھاں پینڈے سخت اڑانگے

نہ راہ فرید نہ لانگے
ہے پندھ بہوں مشکل دا


خواجہ غلام فرید
 

پاکستانی

محفلین
کوئی تاں عید کریسے

کوئی تاں درد پتھاری ویڑھ تے سکھ دا ساہ چکیسے
اساڈے خواب دے ننگے تن کوں تعبیر دے نال کجیسے
اساڈیاں امدڑ نسلیں وچوں، کوئی تاں عید کریسے
 

پاکستانی

محفلین
وہاج دا انت

وہاج دا انت

سرائیکی وسیب میں موجود ہندوؤں کو ‘کراڑ‘ کہا جاتا ہے۔ یہ لوگ عموما نجی ساہو کاری سے وابستہ رہے ہیں اور اس حوالے سے کئی لوک کہانیاں وجود میں آئی ہیں۔ کہا جاتا ہے کہ ایک مرتبہ ہندوؤں نے پنچائت بلائی اور آپس میں مشورہ کیا کہ مسلمان مسجدیں بنا رہے ہیں اس لئے ہمیں بھی پوجا کے لئے ایک مندر تعمیر کرنا چاہیے۔ پس انہوں نے مندر بنایا اور اکھٹے ہو کر پوجا کرنے اور بھجن گانے لگے؛
“دیوا تارن آیا، سنو میڈے سادھو!
دیوا تارن آیا او بھائی راما!
دیوا تارن آئے“
( مولا ہمیں ترقی اور خوشحالی دینے آیا ہے بھائیو! سن لو ہمیں ترقی دینے آیا ہے۔ بھائی رام! مولا ہمیں ترقی دینے آیا ہے)
ایک دن مندر میں وہ یہی بھجن گا رہے تھے کہ انہیں خبر ہوئی کہ دور دراز سے کوئی بڑا بیوپاری آیا ہے۔ وہ اپنی پوجا چھوڑ کر فورا باہر آئے اور بیوپاری سے دھڑادھڑ بھاری بھر قیمت والی اشیاء خریدنے لگے۔ جب انہوں نے خریداری مکمل کر لی تو اچانک انہیں اطلاع ملی کہ ان کی خرید کردہ اشیاء کی قیمت گر گئی ہے۔ اس پر سب لوگ اپنا سر پیٹ کر رہے گئے۔ دوبارہ مندر میں گئے اور اپنے گلے میں اجتجاجا پٹہ ڈال کر دیوتا کے آگے یہ بھجن گانے لگے؛
“دیوا گالن آئے، او بھائی سادھو!
دیوا گالن آئے“
( مولا ہمیں برباد کرنے آیا ہے، بھائیو! مولا ہمیں برباد کرنے آیا ہے)
اس بیوپار سے نقصان اٹھانے کے فورا بعد انہیں کسانوں کا لین دین یاد آ گیا۔ اپنا نقصان پورا کرنے کے لئے انہوں نے ایک کسان کو پکڑ لیا اور اسے کہنے لگے؛
“ سن بیلی! ٹکا تیل والا تے ٹکے دا تیل، آناں دال والا تے آنے دی دال“
( سنو بھائی! ایک ٹکا تیل والا اور ایک ٹکے کا تیل، ایک ٹکا دال کا اور ایک ٹکے کی دال)
اس طرح انہوں نے حساب دوگنا کر دیا اور دیگر اشیاء جو کسان نے ان سے خریدی تھیں کی قیمت بتانے لگے کہ دو آنے کا صابن اور دو آنے صابن کے، ٹکے کا مشک اور ٹکا مشک والا، ایک پیسے کی ملتانی مٹی اور ایک پیسہ ملتانی مٹی والا، بارہ آنے کا دوپٹہ اور بارہ آنے دوپٹے کے، آٹھ آنے کی قمیض اور آٹھ آنے قمیض کے، ڈیڑھ روپے کی پگڑی اور ڈیڑھ روپے پگڑی والے، روپے کا کرتا اور روپیہ کرتے کا وغیرہ وغیرہ۔
اس طرح وہ اس کسان کو سارا ادھار بتلا کر کہنے لگے کہ تمھارے ذمے ٢٩ روپے رقم اور ساڑھے تین من غلہ ہے، سو اب سود سمیت تم ٧٠ روپے رقم اور پانچ من غلہ دو گے۔ اس کے بعد انہوں نے کسان سے اس ادھار کا اسٹامپ بھی لکھوا لیا۔ جب فصل اٹھانے کا وقت آیا تو کسان کی ساری فصل وہ اپنے گدھوں پر لاد کر گھر لے گئے اور جاتے ہوئے اس کہہ گئے ؛
“ آویں تے حساب سمجھ ونجیں“
( گھر آ جانا اور حساب سمجھ لینا)
جب کسان ادھار سے متعلق ان کو دی ہوئی اپنی فصل کی پیداوار کا حساب سمجھنے کے لئے ان کے گھر گیا تو انہوں نے گزشتہ اور موجودہ دو فصلوں کا حساب ملا کر ٥٠ روپے رقم اور بارہ من غلہ مزید کسان کے کھاتے میں لکھ کر اسے خالی ہاتھ واپس بھیج دیا۔


ایف ڈبلیو سکیمپ کی لاطینی رسم الخط میں لکھی گئی سرائیکی کتاب ‘ ملتانی سٹوریز‘ سے انتخاب
 

پاکستانی

محفلین
کجھ سن سنڑوا کجھ ذمے لا

کجھ سن سنڑوا کجھ ذمے لا ایویں نکھڑن دی ٹھک پھک نہ کر
یا لیک مسیت دی میں پت ڈیندا میڈی پاک پریت تے ایویں شک نہ کر
ہن دو گالھیں توڑے ہک نہ من بے وقت سجن کوں اک نہ کر
راشد ہک دکھ مکدے نہیں اتے بیا آسمان زبک نہ کر
 

پاکستانی

محفلین
نہ ابھے لمے گول میاں

نہ ابھے لمے گول میاں


نہ لمبے قصے چول میاں
نہ عیب کہیں دے پھول میاں
نہ ڈاڈھا اچا بول میاں
نہ ناحق کہیں کوں رول میاں
او ہیسی شہ رگ توں نیڑے
نہ ابھے لمے گول میاں
نہ کیتا کرتا گال میاں
ہر گالھ کوں پہلے تول میاں
جے ہے قسمت تاں ول ملسوں
آہدن ہے دنیا گول میاں
ہن جھاتہ پا گرواناں وچ
ہن پوہے دل دے کھول میاں
اساں گالھے بھولے بندے ہیں
نہ مار اساکوں بول میاں
توں اشک ندامت کیا جانیں
اے موتی ہن انمول میاں
رب سوہنا بخشن ہارا ہے
نہ کھول کہیں دے پول میاں
اساں در پنجتن دے منگتے ہیں
اساں بھن چھوڑن کشکول میاں
جے فیض گھنن دی خواہش ہے
ونج کہیں مجذوب دے کول میاں
ایں علم و ادب دی دنیا وچ
ہک شفتر ہے بغلول میاں

ابن الامام شفتر
 

پاکستانی

محفلین
کلام غالب سرائیکی میں

وَل میکوں دیدہ تر یاد آیا
پھر مجھے دیدہ تر یاد آیا

دل کریندا ہویا فریاد آیا
دل جگر تشنہ فریاد آیا

ہک قیامت نہ اجنڑ ہئی وسری
دم لیا تھا نہ قیامت نے ہنوز

ول تیڈا ویلا سفر یاد آیا
پھر ترا وقت سفر یاد آیا

کیجھا سادہ ہے دِلیں دا منگنڑ
سادگی ہائے تمنا، یعنی

جیندی وکھری ہے نظر یاد آیا
پھر وہ نیرنگ نظر یاد آیا

میں ہاں مجبور، اے دل دی حسرت
عذر واماندگی، اے حسرتِ دل!

دھاڑاں مارنڑ تے جگر یاد آیا
نالہ کرتا تھا، جگر یاد آیا

خالی ایہہ دینہ وی گُزِر تاں ویندے
زندگی یوں بھی گزر ہی جاتی

کیوں تیڈا راہ گزر یاد آیا
کیوں ترا راہ گزر یاد آیا

نال رضوان دے تاں جھیڑا پیساں
کیا ہی رضواں سے لڑائی ہوگی

خلد وچ تیڈا جو گھر یاد آیا
گھر ترا خلد میں گر یاد آیا

کینویں فریاد دی ہمت تھیوے
آہ وہ جرات فریاد کہاں

دل توں تنگ تھی کے جگر یاد آیا
دل سے تنگ آکے جگر یاد آیا

ول تیڈے ڈیرے دو وینڈا ہے خیال
پھر تیرے کوچے کو جاتا ہے خیال

دل ونجایا تاں ہا، ول یاد آیا
دلِ گم گشتہ، مگر، یاد آیا

ایہہ وہ ویرانی تاں ویرانی ہے
کوئی ویرانی سی ویرانی ہے

دیکھ ویرانی کوں گھر یاد آیا
دشت کو دیکھ کے گھر یاد آیا

چھوٹیلا مجنوں دے کیتے جو اسد
میں نے مجنوں پہ لڑکپن میں اسد

چائیم پتھر تاں ایہہ سر یاد آیا
سنگ اٹھایا تھا کہ سر یاد آیا
 

پاکستانی

محفلین
زُلفیں دی چھاں

میڈے سُکھ دی دولت ناں دنیا لُٹیندی
جے وارث وِراثت عیاں چا کرے ہا
کیا تھیندا ہا ساقی او ھِک لحظے کیتے
میڈے سِر تیں زُلفیں دی چھاں چا کرے ہا

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

قدرت دا فن، شعلہ بدن، شیریں دَھن میڈا امن
شاہِ زمن، چوڈی دا چن، سرووسمن رنگلا موہن
کجُھ تاں گھٹا، جوروستم، ڈیکھاں ولا وسدا صحن
وعدے سجن ایویں ناں ھن، رُل گئی حنا، گَل گئے سگن
تیڈے بنا ڈِہدا تاں جُل، وحشی تھیم بھُل گئے وطن
رب دی قسم آہدا وی ہم، تیں توں وفا تھیسی ناں چن

ڈس تاں سہی میں توں سجن۔ کیوں ہئی رسائی زلفیں دی چھاں
واہ واہ سجن مالک تھیوں، ویری بنڑائی زلفیں دی چھاں

حد نظر جنگل تے جھر، مرمر ونجاں، ماراں نہ پر!
ڈِسدے می گھر زیر و زبر ظالم ہجر کھندے می سَر
شام و سحر تہمت دا ڈر، در ناِل در، غیریں دا گھر
ڈہدیں قہر ڈلدے جگر، اینجھا ڈِتائی ظالم چکر!
غیریں دے سر تیڈی نظر، سوہنا مٹھل ایویں ناں کر
دور و دہر ڈِہدے حشر، کھلدے سجن سارا شہر!

سر توں میڈے سوھنا جگر، کیوں چا ہٹائی زلفیں دی چھاں
واہ واہ سجن مالک تھیوں، ویری بنڑائی زلفیں دی چھاں

میڈا صنم گالھیں دے گُل سوگھے رکھیں کریں ناں جُل
ویلھ ناں ول ولشیا ایہو، ساری عمر ویسیں توں رُل
ول آ میڈو کر ناں بخل سکدِن اتھاں سیجیں دے پُھل
ہنجوں تو تر تِھیشیا بکل وکسیں سجن کوڈیں دے مُل
گالھا نہ تھِی کوڈیں دے مُل کر کجُھ عقل سستا نہ تُل
کُونجیں دے غُل، سانوں دے عُل، ظالم نہ بن، پینگھاں ناں بُھل

پھس جو گیاں پھتکن کیہاں ویدی مسائی زلفیں دی چھاں
واہ واہ سجن مالک تھیوں، ویری بنڑائی زلفیں دی چھاں

بے شک سَہا مالک میڈا، در در بھنوا، چیتا رَلا
وعدے نبھا رِیتاں وَٹا، بھاندا ہے چن مٹھڑا اَلا
تیڈا بھلا لگدا ہے کیا، لحظہ پہر ٹردا تاں آ
نئیں کوئی سجن زر دی ہوس، میکوں فقط مکھڑا ڈکھا
رب توں سدا منگداں دعا لگی نہ چن تتی ہوا
اے تاں ڈسا تِھیسی وفا بنیں تیں بہہ لانجا مُکا

مَیں تاں مٹھل سِکدا ریہم غیریں ہنڈائی زلفیں دی چھاں
واہ واہ سجن مالک تھیوں، ویری بنڑائی زلفیں دی چھاں

کیویں ڈساں تیکوں مٹھا سینے بَلی سوزیں دی بھاہ
ویڑھا ہنبھاہ ڈینڑیں دی جاہ سیجھیں کوں تک تھِیندا ہاں دراہ
مینڑھیں دے من، ٹوکاں اُتر نِیریں دی نئیں حِیلا تباہ
کندھیں تیں چڑھ ڈیکھے سدا گالھی بلا آنونڑ دے راہ
کیویں کراں نِبھدی جو نئیں تیڈے سوا سوہنڑھیں دا شاہ
ساقی دا سئیں ٹھہندی تاں نئیں غیریں توں ونج منگاں پناہ

فلکیں دی حد تونڑیں مٹھا میں توں گلائی زلفیں دی چھاں
واہ واہ سجن مالک تھیوں، ویری بنڑائی زلفیں دی چھاں​
 

پاکستانی

محفلین
شان مصطفٰے صلی اللہ علیہ وسلم

ناں اج نال اج ہا، ناں کل نال کل ہا، ناں کون و مکاں تیں عمل دا دخل ہا
ناں فہم و فراست، ناں بولن دی طاقت، ناں کہیں خیر و شر دا دماغی خلل ہا
ناں کونین افلاک تارے سیارے، ناں بحریں دیاں چھولیاں، ناں گھانڑیں دا تل ہا
ناں نیکی دی شہرت ناں چرچے گناہ دے، ناں خُلدِ بریں ہئی ناں دوزخ دا بل ہا
ناں حوراں نہ غلماں، ناں جنت دی خوشبو، ناں موت و حیاتی ناں کوئی اجل ہا
ناں دھرتی دے شاداب رنگیں نظارے، ناں تخلیقِ انساں دا کوئی عمل ہا

ناں کنزاً دی کوئی خبر ہئی کہیں کوں، ناں الفاظ کُن دی تشکیل تھئی ہئی
ناں ابلیس حق توں ہا انکار کیتا، ناں آدم دے سجدے دی تعمیل تھئی ہئی

ناں ڈینہہ دا اجالا ناں ہئی رات کالی، نہ سورج دیاں کرناں ناں کوئی قمر ہا
ناں شبنم دے قطرے ناں جھولے ہوا دے، نہ پھلیں دے پتے ناں کوئی بھنور ہا
ناں کہسار صحرا ناں گلشن دی رونق، ناں پھلدار سایہ ناں کوئی شجر ہا
ناں الماس ہیرے ناں موتی ناں جوہر، ناں تاجِ یمن دا کوئی لعل و گہر ہا
ناں تخلیق خلقت دی واضح حقیقت ناں روح دے تقاضے ناں جن و بشر ہا
ناں ارض وسما تے زمانے دی تات ہئی، ناں قلب زمن ہا، ناں دور و دہر ہا

ناں روح الامیں ناں مقرب فرشتے، ناں سدرہ دی منزل ناں تحت الثری ہئی
ناں دید نظر ہئی ناں خشکی ناں تر ہئی ناں نیلا فلک ہا، ناں کوئی فضا ہئی

ناں آدم ناں حوا دا کوئی وجود ہا ، ناں عالمِ ارواح دا اقرار ہا کوئی
ناں یونس ہا مچھی دے بکھے شکم وچ، ناں نوح دے سفینے دا اظہار ہا کوئی
ناں ہا طورِ سینا ناں ستر بشر ہا، ناں جلوہ یزداں نمودار ہا کوئی
ناں ہاں زکریا کہیں شجر دی پناہ وچ، ناں تخت ہوا تے سوار ہا کوئی
ناں زلفِ زلیخاں ناں دامانِ یوسف ناں وکدا پیغمبر وی بازار ہا کوئی
ناں بِٹہ کہیں کوئی سرمایہ کل ہا، ناں یوسف دا بالکل خریدار ہا کوئی

ناں شیطانی لشکر ناں فرعون ہا کوئی، ناں دعوے خدائی دی بنیاد ہئی کوئی
ناں زر دی ہوسہئی ناں ہئی فرضہ جنت، ناں گزری وہانڑی دی روداد ہئی کوئی

ناں ہا کہیں ذبیح دا کرشمہ جہاں تیں، ناں خوابِ خلیلی دی تعبیر ہئی کوئی
ناں نمرودی چخا، ناں بھا دا نشاں ہا، ناں آزر دے بتیں دی جاگیر ہئی کوئی
ناں عیسٰی مسیح ہا، ناں مریم دی چادر، ناں کہیں پارسائی دی تصویر ہئی کوئی
ناں کنعان دا کوئی پیغمبر نا بینا، ناں معجز نمائی دی تنویر ہئی کوئی
ناں فلکی کتاباں، ناں ھَن کوئی صحیفے، ناں جامع زمانے دی تفسیر ہئی کوئی
ناں مَس ہئی، ناں بالکل قلم دی زبان ہئی، ناں تختی تے کہیں شے دی تحریر ہئی کوئی

ناں ہارون، داؤد، برجیس آئے ھَن، تے ادریس یحیٰی دا اسرار چپ ہا
ناں ہئی ظاہر کہیں جا تے غربت ایوبی، مصور دے اندر دا فنکار چپ ہا

ناں ایڈو تے اوڈو دے ہن کوئی تقاضے ناں ہوں ہئی ناں ہاں ہئی ناں چون و چرا ہئی
ناں مشرق تے مغرب دے حدیں دی حد ہئی، ابد ہا ازل ہا ناں کوئی انتہا ہئی
ناں قبلہ اول ناں حرمینِ کعبہ ناں عرب و عجم دی کوئی غیبوں صدا ہئی
ناں صفا مروہ ناں حجرا اسود، ناں طیبہ دے اندر کوئی خاکِ شفا ہئی
ناں بیعتِ رضواں، ناں وعدہ و پیماں، ناں تکبیر حق دی انوکھی ادا ہئی
ناں خندق ناں خیبر، ناں اُحد و بدر ہئی، نہ کہسارِ عحمت ناں ثور حِرا ہئی

ناں کوئی سوزِ سوزاں دا جلیا پتنگ ہا، ناں کوئی عین گین ہئی، ناں آہ و فغاں ہئی
ناں کوئی تاج و تخت ہا، ناں کوئی سیت و بخت ہا، ناں کھجی دا ممبر ناں کوئی اذاں ہئی

ناں کعبے دے اندر کوئی خیبر شکن دی ولادت سعادت دی آئی بارات ہئی!
ناں کوفے وچ کوئی غریب الوطن ہا، ناں مسجد کوں لہو دی ملی کوئی سوغات ہئی!
ناں ہا کربلا کوں اجاں شرف حاصل، ناں غازی دیاں بانہاں ناں موجِ فرات ہئی!
ناں معصوم اصغر دے گل وچ ہا نیزہ، ناں شامِ غریباں دی تات ہئی نہ رات ہئی!
ناں لخت نبوت دا برچھی تیں سر ہا، ناں معصول لب تیں قُرآنی قرات ہئی!
ناں بیمار دربار حاضر تھیا ہا، ناں باطل نہ باطل دی کوئی جماعت ہئی!

ایں کائنات سای دے دائرے دے اندر فقط لم یزل دی حقیقت دا نور ہا
جئیں اے جیڈی تخلیق قائم چا کیتی، کوئی اوں ذاتِ خالق دا مقصد ضرور ہا

اینویں بیٹھیں بیٹھیں ہسی سوچ آئی، میڈی ذاتِ وحدت دا پرچار ہووے
مَیں عاشق سڈیجاں جیڑھے دلبر دا، او مَیں وانگوں بے مثل دلدار ہووے
میکوں نال اُوندے وسیع اُنس ہووے، او میڈی محبت دا حُب دار ہووے
اے کائنات کرے اوندی نت سلامی، میڈا ڈیکھ سینہ ٹھڈا ٹھار ہووے
‘اِنی جاعِل‘ دے ایں مصدر دا مرکز، دو عالم توں سوھنا میڈا یار ہووے
اَے حوراں تمامی کرن نت غلامی، جمیع انبیانویں دا سردار ہووے

میں تخلیق کر کے حسیں دِلربا کوں تھی مشتاق رج رج کے دیدار کرنڑے
میدے کولوں بالکل جُدا تھی ناں سگسی اے محشر دے ڈیہنہ تونڑیں اقرار کرنڑے

جُدا کر کے اپنے وچوں نور اپنا پچھیں آپ آکھیم اے کینجھا حسیں ہے
ہتھیں نال اپنے بنائے می سجائے می، جیندی جگ توں نازک نرالی جبیں ہے
ایندے سانگے کائنات ساری وسائی ہم، اے کائنات میڈی دا امن و امیں ہے
اے قرآن سارا ایندی نعت بن گئے، اے محبوب میڈا جو نورِ مبیں ہے
قسم ایندی چا کے مَیں خود آپ آہداں اے دل دی ہے ٹھنڈک تے عین الیقیں ہے
جیندے پیریں کیتے زمیں سکدی رہسی، جیندی سک دا طالب اے عرشِ بریں ہے

اے مَیں توں نئیں مکدی ساقی مکانواں، مکیندا خود اے گال رَب اَحَد ہے
جتھاں توڑیں میڈی خدائی دی حد ہے، اوہے تونڑیں میڈے محمد دی حد ہے



خادم حسین ساقی سمینوی
 

پاکستانی

محفلین
یاد کر بہنداں

ہمیشہ بے وفائیں دی جفا کوں یاد کر بہنداں
محبت دی عطا کیتی سزا کو یاد کر بہنداں
میں کیڈا حوصلہ رکھداں میکوں ڈیکھو اجن تونڑیں
اُوں گزری ہوئی قیامت دی ادا کوں یاد کر بہنداں
کتھاں لبھدے کتھاں گولاں، مقدر کوں زمانے وَچ
نصیبیں دی رُلی ہوئی دعا کوں یاد کر بہنداں
چمن دا پُر سکوں موسم میکوں یارو نئیں راس آیا
تہوں دم دم ویرانے دی ہوا کوں یاد کر بہنداں
این جگ تُوں ٹُر ونجن دیاں میں دعائیں منگدا ہاں
شکر ہے کہیں بہانے تیں خدا کوں یاد کر بہنداں
میڈے احباب تہوں ساقی! میکوں مجنوں آہدے ھِن
فقط اپنے خیالیں دی صدا کوں یاد کر بہنداں​
 

پاکستانی

محفلین
سرائیکی قاعدہ تے بول چال دے لفظ


seraikiqaidafullmr0.jpg


seraikiqaidalc1.jpg




 
Top