متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

صُلحِ کُل دینه‌دۆر یمان نُقصان
یاخشې‌نې یاخشې بیل، یمانې یمان
(مجذوب تبریزی)
صُلحِ کُل دین کے لیے [بِسیار] بد عیب ہے۔۔۔ خوب کو خوب جانو، بد کو بد۔

Sülhe-koll dinədür yəman nöqsan,
Yaxşını yaxşı bil, yəmanı yəman

 

[حسان خان]

ایکی جهان عِزّتی‌چۆن‌دۆر نماز
سجده ائده‌ر شیعه‌لری سرفراز
(مجذوب تبریزی)
نماز دو جہاں کی عِزّت کے لیے ہے۔۔۔ سجدہ شیعوں کو سرفراز کرتا ہے۔

İki cəhan izzətiçündür nəmaz,
Səcdə edər şiələri sərfəraz

 

[حسان خان]

رُتبهٔ عالی عمل‌سیزدیر محال
یۏخسولو بای ائیله‌مز کُنجِ خیال
(مجذوب تبریزی)
عمل کے بغیر رُتبۂ عالی مُحال ہے۔۔۔ نادار کو گوشۂ خیال غنی نہیں کر دیتا۔

Rütbeyi-ali əməlsizdir məhal,
Yoxsulu bay eyləməz künci-xəyal

 

[حسان خان]

بنی خوار ائیله‌ین گؤزلر ده، یا رب، خوار و زار اۏلسون
دئمم کیم، من‌دن آرتېق، من کیمی گؤزلرده خوار اۏلسون
(صفی‌قُلی بیگ صفی)
یا رب! جن چشموں نے مجھ کو ذلیل کیا ہے، وہ ذلیل و زار ہو جائیں!۔۔۔ میں نہیں کہتا کہ مجھ سے زیادہ۔۔۔ [بلکہ] میری [ہی] طرح نظروں میں ذلیل ہو جائیں!

Bəni xar eyləyən gözlər də, yarəb, xarü zar olsun,
Deməm kim, məndən artıq, mən kimi gözlərdə xar olsun
(Səfiqulu bəy Səfi)

 

[حسان خان]

(مصرع)
بنیم کؤنلۆم قوشو مجنون باشېندا آشیان ائیله‌ر
(صفی‌قُلی بیگ صفی)
میرا پرندۂ دل مجنون کے سر پر آشیاں بناتا ہے۔

Bənim könlüm quşu Məcnun başında aşiyan eylər

 

[حسان خان]

کامِل‌لره کُدورتِ دوران یئته‌ر مُدام
آی بدرله‌نمه‌ز ایسه کُسوف احتمالې یۏخ
(مُرتضیٰ قُلی شاملو)
زمانے کی کُدورت ہمیشہ کامِلوں کو پہنچتی ہے۔۔۔ اگر قمر ماہِ تمام میں تبدیل نہ ہو تو اُس میں کُسوف (چاند گرہن) کا احتمال نہیں ہے۔

Kamillərə küdurəti-dövran yetər müdam,
Ay bədrlənməz isə küsuf ehtimalı yox

 

[حسان خان]

آغاج‌لار سارماشېب قدّین‌دن آیرې زار آغلارلار
سېزېلدارلار پری‌رولار کیمی تکرار آغلارلار
(صفی‌قُلی بیگ صفی)
تمہارے قدّ سے جُدا [ہونے کے باعث] درخت باہم لِپٹ کر زاری کے ساتھ روتے ہیں۔۔۔ وہ پری رُخوں کی طرح نالہ و زاری کرتے اور بار بار روتے ہیں۔

Ağaclar sarmaşıb qəddindən ayrı zar ağlarlar,
Sızıldarlar pərirulər kimi təkrar ağlarlar

 

[حسان خان]

بزمین‌ده شمع ایسته‌ر مُمتازِ محفل اۏلسون
بو کلله‌گؤز سنین‌لن ایسته‌ر مُقابل اۏلسون
(تأثیر تبریزی)
تمہاری بزم میں شمع مُمتازِ محفل ہونا چاہتی ہے۔۔۔ اِس یک چشم (کانی) [کو دیکھو کہ] وہ تمہارے ساتھ مُقابل ہونا چاہتی ہے۔

Bəzmində şəm istər mümtazi-məhfil olsun,
Bu kəlləgöz səninlən istər müqabil olsin

 

[حسان خان]

سین شجاعت بیشه‌سی‌ده گوییا بیر شیرسین
سېندورورسین گردنین هر تیلکۆ کیم قېلسا عِناد
(مولانا سکّاکی)
تم شجاعت کے بیشے میں گویا ایک شیر ہو۔۔۔ جو بھی لومڑی گردن کَشی کرے، تم اُس کی گردن کو توڑ دیتے ہو۔
× بیشہ = جنگل

Sin şecâ'at bîşeside gûyiyâ bir şîr-sin
Sındurur-sin gerdenin her tilkü kim kılsa 'inâd

 

[حسان خان]

کیریپ تیلکۆ بیگین دُشمن اینی‌ده اؤلگه‌ی آچ‌لېق‌دېن
نی قېلسون اۆستینه هیبت بیله شیرِ ژِیان کیلدی
(مولانا سکّاکی)
[تمہارا] دُشمن لومڑی کی طرح اپنے بِل میں گُھس کر بھوک سے مر جائے گا۔۔۔ وہ کیا کرے کہ اُس [کے سر] پر ہَیبت کے ساتھ شیرِ درندہ آ گیا۔

Kirip tilkü bigin düşmen inide ölgey açlıkdın
Ni kılsun üstine heybet bile şîr-i jiyân kildi

 

[حسان خان]

جانېمې یاندېردې شوقۆن، ای دل‌آرامېم، مدد
قالمادې صبریم، تۆکه‌ندی، گئتدی آرامېم، مدد
(جهان‌شاه قاراقۏیونلو 'حقیقی')
تمہارے اشتیاق نے میری جان کو جلا دیا، اے میرے دل آرام، مدد!
میرا صبر باقی نہ رہا، ختم ہو گیا، میرا آرام چلا گیا، مدد!

Canımı yandırdı şövqün , ey dilaramım, mədəd,
Qalmadı səbrim, tükəndi , getdi aramım, mədəd.

 

[حسان خان]

مولانا رُومی کی سِتائش میں ایک بیت:
ویرۆر نشاطِ مُؤبّد مکانِ مولانا
ایده‌ر جبینی مُنیر آستانِ مولانا
(یوسف نابی)
مولانا [رُومی] کا مکان ابدی نِشاط دیتا ہے۔۔۔ مولانا [رُومی] کا آستان جبین کو درخشاں کرتا ہے۔

Virür neşât-ı mü'ebbed mekân-ı Mevlânâ
İder cebîni münîr âstân-ı Mevlânâ

 

[حسان خان]

خَیلی ایّام اۏلدو کیم، دۆشدۆم وصالېن‌دان ایراغ
ای وصالې روضهٔ رضوانِ ایّامېم، مدد
(جهان‌شاه قاراقۏیونلو 'حقیقی')
مجھے تمہارے وصال سے دُور گِرے بِسیار ایّام ہو گئے ہیں۔۔۔ اے وہ کہ جس کا وصال میرے ایّام کا باغِ رضواں ہے، مدد!

Xeyli əyyam oldu kim, düşdüm vüsalından irağ,
Ey vüsalı rövzeyi rizvani əyyamım, mədəd.

 

[حسان خان]

مولانا رُومی کی سِتائش میں ایک بیت:
آنون مقامېنا اۏلماز رسا طُیورِ خِرد
کنارِ عرش‌دادور آشیانِ مولانا
(یوسف نابی)
پرندگانِ عقل اُن کے مقام تک نہیں پُہنچتے۔۔۔ مولانا [رُومی] کا آشیان کنارِ عرش پر ہے۔

Anun makâmına olmaz resâ tuyûr-ı hıred
Kenâr-ı 'arşdadur âşiyân-ı Mevlânâ

 

[حسان خان]

«مولانا رُومی» اور اُن کی «مثنویِ معنوی» کی سِتائش میں ایک بیت:
نۏلا جواهر ایله اۏلسا مثنوی مملو
کلیدِ گنجِ حِکَم‌دۆر زبانِ مولانا
(یوسف نابی)
اگر مثنویِ [معنوی] جواہر سے پُر ہو تو کیا عجب؟۔۔۔ مولانا [رُومی] کی زبان حِکمتوں کے خزانے کی کلید ہے۔

N'ola cevâhir ile olsa Mesnevî memlû'
Kilîd-i genc-i hikemdür zebân-ı Mevlânâ

 

[حسان خان]

سُخن کی فضیلت میں کہی گئی «نظامی گنجَوی» کی ایک فارسی بیت کا منظوم تُرکی ترجمہ:
آچېلاندا وارلېغېن سیرلی پرده‌سی ازه‌ل
سؤز اۏلدو بو جاهان‌دا جیلوه‌له‌نن ایلک گؤزه‌ل
(مترجم: لاادری)
ازل میں جس وقت ہستی و وُجود کا پُراَسرار پردہ کُھلا تھا، اِس جہان میں جلوہ پذیر ہونے والا اوّلین زیبا «سُخن» تھا۔

Açılanda varlığın sirli pərdəsi əzəl,
Söz oldu bu cahanda cilvələnən ilk gözəl.

× مندرجۂ بالا بیت چودہ ہِجوں کے ہِجائی وزن میں ہے۔

 

[حسان خان]

حمدیہ بیت:
جُنبشِ لُطفا گلۆپ خامهٔ جود
چکدی لوحِ عدمه نقشِ وجود
(یوسف نابی)
[خدا کے] قلمِ جُود و کرم نے لُطف کے ساتھ حرَکت میں آ کر لوحِ عدم پر نقشِ وُجود کھینچا۔

Cünbüş-i lutfa gelüp hâme-i cûd
Çekdi levh-i ademe nakş-ı vücûd

 

[حسان خان]

حمدیہ بیت:
حمد اۏل اللهِ عظیم‌الشانا
مُبدیِ دائرهٔ اِمکانا
(یوسف نابی)
حمد ہو اُس عظیم الشان اللہ پر، [کہ جو] دائرہ اِمکان کو وجُود میں لایا ہے۔

Hamd ol Allah-ı azîmü'ş-şâna
Mübdi-i dâire-i imkâna

 

[حسان خان]

حمدیہ بیت:
رحمتِ عامِ خداوندِ کریم
ایتدی عالَم‌لره فَیضین تعمیم
(یوسف نابی)
خداوندِ کریم کی رحمتِ عام نے عالَموں میں اپنے فَیض کو عام کیا۔

Rahmet-i âm-ı Hudâvend-i kerîm
İtdi âlemlere feyzin ta'mîm

 

[حسان خان]

اۏلما گردن‌کشِ فرمانِ غنی
هر نه امْر ایتدی ایسه ائیله آنې
(یوسف نابی)
[خدائے] غنی کے فرمان سے گردن کَشی کرنے والے مت بنو۔۔۔ اُس نے جو کچھ بھی حُکم کیا ہو، وہ کرو۔

Olma gerden-keş-i fermân-ı Ganî
Her ne emr itdi ise eyle anı